چکیده:
وقوع نقل به معنا1 در احادیث معصومین (ع) یکی از مباحثی است که در کتاب های حدیثی، فراوان در مورد آن سخن گفته شده است. بحث از نقل به معنا را باید از دوره قبل از تدوین و کتابت رسمی احادیث، در مجموعه هایی که تا امروز بر جای مانده است، بررسی کرد. آنچه در این نوشتار مورد مطالعه قرار می گیرد.آن است که اولا: نقل به معنا یک گفتمان مقطعی بوده است؛ به عبارت دیگر راهکاری تجویزی بوده که در سده های نخست و در زمان خاصی اعمال می شده است. ثانیا: در صورت کشف احادیث نقل به معنا شده و دستیابی به مضمون مشترک بین آنها، از تعداد بی رویه آنها در ساختار،کاسته خواهد شد. نتیجه این امر محسناتی از قبیل: درک و فهم احادیث مضطرب، کاهش سلسله اسناد و متن روایات، شناسایی احادیث موضوعه و 000 را در پی خواهد داشت. این گفتار به طور اجمال به بررسی این مسئله پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"روشن است در این شرایط حافظۀ راویان و محدثان قدرت بهخاطرسپاری همۀ روایات را نداشته و بهتدریج برخیاز روایات پیامبر(صلی الله علیه و سلم)دستخوشفراموشی گردد؛چنانکه مرگ حاملان حدیث-آن هم در شرایطیکه بسیاری از محفوظات آنها به رشتۀ تدوین درنیامده بود-شتاب بیشتری در ازبین رفتن آثارنبوی ایجاد نمود(معارف،1386،151 و غروی نایینی،1379،105).
گرچه بسیاری از علمای حدیث ازاین روایات درجهت اثبات کتابت حدیثدر زمان رسول خدا بهره بردهاند مع الوصف باید اذعان کرد که نتیجه دیگری همبرآنها مترتب است و آن اینکه نقل به معنا به دلایل گوناگون در آن زمان،علاوهبر وجود،در دامنه زمانی-مکانی بسیار زیادی گسترش داشته است.
محمود ابوریه مینویسد:آنگاه که احادیث پیامبر(صلی الله علیه و سلم)نقل به معنا شد و برایراویان افزودن،یا مختصرکردن حدیث مباح گردید،ضرر بزرگی متوجه حدیثشد و مشکلاتی هم برآن عارض گردید که معنای آن را تغییر داد،مهمترینآنها عبارتند از:فساد اسناد،نقل به معنای حدیث بدون توجه به لفظ آن،جعل، إعراب حدیث،تصحیف در حدیث و حذف کلمه یا کلماتی از حدیث که بدونآن معنا تمام و کامل نمیشد(ابوریه،1427،104).
دکتر علی نصیری مینویسد:جواز یا عدم جواز نقل به معنا از دیرباز موردتردید بوده است؛اما درهرصورت،در نقل حدیث با همان الفاظ معصوم نوعیبرتری وجود دارد که در نقل بهمعنا نیست و اینگونه نقل درصورتی جایز استکه ناقل با قواعد زبان عرب،لغات و مدلول کلمات کاملا آشنا باشد(نصیری،1383:106).
درنهایت میتوان گفت با توجه به اینکه راویان در یک سطح از معرفت ودانش نبودند و راههای حفظ و نگهداری اولیه،تنها به حفظ صدری منتهیمیشد و چون حساسیتی هم ازسوی پیامبر(صلی الله علیه و سلم)و ائمه(علیه السلام)برای نقل دقیقاحادیث ایجاد نشده بود،نقل به معنا دربین آنها امری شایع و متداول بوده است."