چکیده:
استفادهاززندان،به عنوانمحل نگهداریمجرمانومحکومان،همواره بادیدگاههایموافق ومخالفیروبه روبودهاست وهرگروه،بادلایل متعدد،درصدددفاعازعقایدخودبرآمدهاند.ازجمله موارداختلاف نظر،میتواناشتغالبه کارزندانیانوجایگزین هایمناسب به جای محکومیت زندانیانرانامبردکه پژوهش حاضربدانمیپردازد.ازاین رو هدفاصلیمقاله ،بررسیوتبیین راهکارهایمختلف پیامدهای اشتغالزندانیاندرایرانپس ازشهریور۱۳۲۰ است . دلیل انتخاب دورٔه زمانی مذکور، تحولات جدید حقوقی و قانونی و تصویب قوانین مربوط به زندانیان در ایران است . بررسیهای موجود نشان میدهد که از منظر تاریخی، و به ویژه با استناد به منابع ومدارکمنتشرنشده،پژوهشیمستنددراین بارهتهیه وارائه نشده است . مقاله پیش رو بر آن است تا با تکیه بر اسناد تاریخی، روندانجاماین قوانین وچگونگیاشتغالزندانیانراموردبررسیو تجزیه وتحلیل قراردهد.زندانقزلحصار،به عنوانمطالعه موردی،- ونه تغییر و تحول امور زندانها و زندانیان ایران و توجه به امر اشتغال آنان در چند دهه اخیر- انتخاب گردیده است .این پژوهش تغییرنگرشمسئولانوقت رانسبت به حقوقزندانیانموردتوجه ومداقه قرارخواهد داد. روشپژوهش :مقاله باتکیه براسنادتاریخیوشیؤهکتابخانه ایروند انجاماشتغالزندانیانراموردبررسیقرارمیدهد.زندانقزلحصار به عنوان مطالعه موردی ونه ای ازدگرگونی امور زندانها وزندانیان درایران است که از ابتدا به منظور اشتغالبه کارزندانیان تاسیس و راهاندازیشد. فرضیه پژوهش : فرضاین پژوهش این است که براثرتحولاتجدید حقوقیوقانونیمربوطبه زندانوچگونگیرفتاربازندانیان،درایراننیز ازدورانحکومت رضاشاهوبه ویژهپس ازشهریور۱۳۲۰،نگاهبه زندان وزندانیتغییرکردوبه گونه ایدیگردرآمدکه ونهبارزآنبه کارگردن زندانیانعادیدرقبالدستمزدبود.
خلاصه ماشینی:
٤. فاسد شدن افراد زندانی : با توجه به اینکه در زندان افرادی که سالیان دراز با تخلف ها ممارست داشته و در این باره مهارتی پیدا کرده اند، با افراد عادی و احیانا با کسانی که درواقع خلافکارنیستندبلکه قانون آنهاراخلافکارشناخته است -مانندکسانی که چک بی محل صادر می کنند و یا به خاطر ناتوانی در پرداخت دیون خود زندانی هستند و یا از راه خطا مرتکب جرمی شده اند- در یکجا نگهداری می شوند؛ چه بسا مجرمانی که به علت ارتکاب جرایم ساده و سبکی از قبیل اعتیاد یا قاچاق چند گرم مواد مخدر، به زندان محکوم شده اند و در زندان بر اثر معاشرت با بزهکاران حرفه ای ، پس از آزادی به مجرمی حرفه ای و خطرناک تبدیل شده اند (گودرزی ، ١٣٨٦، ص ٣٢).
همچنین ، ماده ٥٧٨ قانون مجازات اسلامی ایران (مصوب ١٣٧٥)، به عنوان ضمانت اصل ٣٨ قانون اساسی ، پیش بینی کرده است :« هریک از مستخدمین و مأموران قضایی یا غیر قضایی دولتی برای اینکه متهمی را مجبور به اقرار کند، او را آزار و اذیت بدنی نماید علاوه بر قصاص یا پرداخت دیه ، حسب مورد به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می گردد و چنانچه کسی در این مورد دستور داده باشد، فقط دستور دهنده به مجازات حبس مذکور خواهد شد و اگر متهم به واسطه اذیت و آزار فوت کند، مباشر مجازات قاتل و آمر، مجازات آمر قتل را خواهد داشت » (حجتی اشرفی ،١٣٨٣،ص ١٨١).
به نظر دادسرای تهران «برای جلوگیری از نظایر این اقدام » لازم بود که قانون مصوب ١٤ اسفند در زندان اجرا می شد «و وسیله عملی شدن کار در زندان فراهم » می گشت (ساکما: ٢٩٣/٥٢٠).
(293/520 با این همه ، مهم ترین اقدام برای بهبود کلی وضع زندان و اشتغال به کار زندانیان تأسیس کارگاه کشاورزی جهت زندانیان در قزل حصار در سال ١٣٣٧ بود (ساکما: ٢٩٣/٥٢٠).