خلاصه ماشینی:
"آزادی:از ملا علی کنی تا علامه نایینی امیر سعید الهی-پژوهشگر ارشد علوم سیاسی یکی از رویدادهای مهم دورۀ ناصری،برکناری میرزا حسین خان سپهسالار،صدر اعظم اصلاحطلب ناصر الدین شاه در 1290 قمری بود.
»2 البته ملا علی کنی در عریضۀ خود به ناصر الدین شاه پیکان اتهام را متوجه میرزا ملکم خان ناظم الدوله از یاران نزدیک سپهسالار که گویا برای بسته شدن قرارداد با رویتر میانجی بوده،کرده و ضمن محکوم کردن شروط قرارداد،مسایل و موضوعات دیگری همچون اختیارات علما و سلاطین،فراموشخانه،کشیدن راهآهن و...
یکی از این موضوعات«آزادی» بوده که از دید او ترویج این واژه و مفهوم در ایران،یکی از خیانتهای میرزا ملکم خان شمرده میشده،بویژه که طیفهای گوناگون در هیأت حاکمه نیز افتادن این واژه بر سر زبانها را خطری برای منافع بلندمدت خود میدانستهاند؛یعنی همان واژهای که سالها بعد همراه با «استقلال»به صورت یکی از شعارهای اصلی انقلاب اسلامی ایران درآمد.
که ملت ایران در کشاکش انقلاب مشروطه بود و شاه قجر مانند همیشه در برابر خواست مردمان برای آزادی و برابری ایستادگی میکرد،علامه محمد حسین نایینی،از شاگردان حوزۀ درس میرزای شیرازی و آقا سید محمد اصفهانی، رسالهای با عنوان«تنبیه الامه و تنزیه المله»منتشر کرد که باز هم مقولۀ آزادی،یا«حریت»از مباحث محوری آن به شمار میرفت.
»15 بههررو،علامۀ نایینی با نادرست خواندن مغلطهای که از دید او«شعبه استبداد دینی»به کار میبرده،بر این باور بوده است که«آزادی از اسارت و رقیت سلطنت جابره،به معنای لا مذهبی و یا دعوت زنادقه و ملاحده» نیست؛و سدهها پس از آن دیدیم که در انقلاب اسلامی نیز«آزادی»از شعارهای محوری ملت بود و همین،بار دیگر گفتۀ علامه را در این زمینه تأیید میکند که مردم خواستار آزادی از استبداد سیاسی هستند و منظورشان کنار زدن التزامات دینی و مذهبی نیست."