چکیده:
انسان در اثر فعالیتهای مختلف اجتماعی، دچار «د ل آزردگی» و «افسردگی» میشود. در این میان بهترین چیزی که میتواند این دو را التیام بخشد، سفر است. سفر، افزون بر تأثیر روحی و جسمی، باعث می شود تا انسانها در اثر تعامل با هم، بیشتر و بهتر با فرهنگ و عقاید یکدیگر آشنا شوند.با یک نگاه گذرا به آیات و احادیث مربوط به سفر، این نکته به دست میآید که سفرها دو گونهاند؛ دستهای از آنها سفرهای معنوی است و پارهای سفرهای مادی. البته باید گفت هر یک، مصداقهای متعدد دارند.از جمله سفرهای معنوی و روحانی که از دیرباز مورد توجه مسلمانان بوده، سفر حج است. در این مقاله بازتاب این سفر در پارهای از متون عرفانی و کلامی شعر فارسی و همچنین تحلیل و نگرش برخی از شاعران نسبت به آیینها و مناسک حج، مورد بررسی قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
"گفتمش چو کردی سعی از صفا سوی مروه بر تقسیم دیدی اندر صفای خود کونین شد دلت فارغ از جحیم و نعیم؟ (همان، ص308) به هر ترتیب در نظر شاعران؛ چه با نگرش عاشقانه ـ عارفانه و چه با دیدگاه باطنی، کعبه و آیین حج از عظمتی سترگ برخوردار است، به گونهای که مولوی، آسمان و افلاک را حج گزار خانة خدا می داند: پوشیدهای چو حاج تو احرام نیلگون چون حاج گرد کعبه طوافی همی کنی حق گفت ایمن است هرآن کو به حج رسید ای چرخ حق گزار ز آفات ایمنی جمله بهانههاست که عشق است هرچه هست خانه خداست عشق و تو در خانه ساکنی زین بیش می نگویم و امکان گفت نیست والله چه نکتههاست در این سینه گفتنی (غزلیات شمس، ج2، ص1102) همچنین ناصرخسرو دربارة عظمت کعبه بر این باور است که ملائکه نیز در طواف کعبه هستند: گفت: نی.
به عنوان نمونه مولوی چهرة مراد خویش، شمس تبریزی را به کعبه تشبیه میکند: رخ چو کعبه نما شمس تبریزی که باشدت عوض حجهای پذیرفته (غزلیات شمس، ج2، ص882) سعدی نیز چهرة معشوق را به کعبه تشبیه نموده و از این رهگذر به لطیفهای اشاره میکند و آن، اینکه همانگونه که برای رسیدن به کعبه باید بیابانها را تحمل کرد، برای رسیدن به معشوق نیز باید صبوری کرد: سعدی اگر طالبی، راه رو و رنج بر کعبة دیدار دوست، صبر بیابان اوست (سعدی، ص439) وی درجایی دیگر باتشبیه معشوق به کعبه، دست نیافتنی بودن هر دو را مورد اشاره قرار میدهد: تو همچو کعبه عزیز اوفتادهای در اصل که هر که وصل تو خواهد جهان بپیماید (همان، ص513) نتیجه گیری : سفر دارای تأثیرات مهم روحی و جسمی است و به نوعی بر مناسبات فردی و اجتماعی آدمی تأثیر میگذارد."