چکیده:
احزاب سیاسی اصلی ترین کانون تجمیع خواسته ها و علایق گوناگون تلقی می شوند که به واسطه حضور آنها، زمینه های ساختاری و عینی لازم برای تاثیرگذاری متقابل نیروهای سیاسی و اجتماعی بر یکدیگر و بر ساختارهای سیاسی فراهم می شود. در طول دهه های گذشته، مطالعه احزاب سیاسی از سوی پژوهشگران سیاسی با دغدغه های مهمی نظیر بررسی رفتارهای انتخاباتی، نظریه های رقابت، ساختار ائتلاف های حزبی، تحلیل سیاستگذاری، شکل گیری روندهای تمرکزگرایی سازمان حزبی، نقش احزاب در روند مردم سالاری همراه بوده است؛ اما تاکنون مساله بررسی احزاب از چشم انداز هویتی و بازخوانی فعالیت های آنها از این موضع، در دستور کار پژوهشگران این حوزه نبوده است. در شرایط فقدان نهادینه شدن احزاب، به رغم شکل گیری گروه بندی ها و جناح گرایی های سیاسی در کشور، کمتر شاهد شکل گیری ساختارهای نهادینه و باثباتی هستیم که بتوانند ظرفیت هایی را برای رقابت نیروهای سیاسی و در نتیجه اتحاد و ائتلاف ملی فراهم آورند. بر این اساس، شکل گیری احزاب سیاسی در ایران، بیش از آنکه تابعی از شکاف ها و پیچیدگی های اجتماعی در جامعه باشد، بیشتر برآمده از شخصیت گرایی، چرخش های سیاسی (تحولات سیاسی) و جهت گیری جناح ها در مقابل یکدیگر است. یافته اصلی پژوهش حاضر این است که به واسطه عدم شکل گیری کارکردهای صحیح نظام حزبی، فقدان درکی فراگیر از اهداف و منافع ملی، گسترش تفکر جناحی، محوریت یابی منفعت گرایی شخصی، گروهی و ایجاد قطب بندی های متصلب فکری موجب شده است زمینه های تکوین نگاه هویت محور احزاب سیاسی در سطح ملی در محاق قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"یافتۀ اصلی پژوهش حاضر این است که به واسطۀ عدم شکلگیری کار کردهای صحیح نظام حزبی،فقدان درکی فراگیر از اهداف و منافع ملی،گسترش تفکر جناحی،محوریتیابی منفعتگرایی شخصی/گروهی و ایجاد قطب بندیهای متصلب فکری موجب شده است زمینههای تکوین نگاه هویت محور احزاب سیاسی در سطح ملی در محاق قرار گیرد.
بر این اساس،همواره این پرسشها مطرح بوده که،آیا احزاب سیاسی در این زمینه عامل تشتت و تفرقهاند یا انسجام و همبستگی ملی؟ چگونه میتوان زمینههای فکری-ساختاری لازم را برایگذار از خاصگراییهای انشقاق آفرین به جمعگراییهای تعلق آفرین فراهم کرد؟ پرسشهای اصلی پژوهش حاضر چنین میباشد:نقش احزاب سیاسی در تحکیم و یا تضعیف مبانی و مؤلفههای هویت ملی چیست؟آیا احزاب سیاسی میتوانند دارای کار کردهای هویتی باشند؟آیا احزاب سیاسی تجلی تنازع نفع طلبانه برای دستیابی به اهداف خود خواهانهاند یا میتوان آنها را به عنوان نهادهای هویت ساز و همبستگی بخش قلمداد کرد؟در سنخشناسی احزاب سیاسی،کدام سنخ از احزاب دارای ظرفیتهای بیشتری در راستای تقویت مبانی هویت ملی هستند؟آسیبهای احتمالی نظام حزبی در رابطه با هویت ملی کداماند؟موضعگیری احزاب سیاسی موجود در ایران در رابطه با مقولۀ هویت ملی به چه صورت است؟نقش آنها در همبستگی و احساس تعلق ملی در جامعۀ ایران چگونه است؟ فرضیه اصلی پژوهش حاضر این است که«احزاب سیاسی نهادینه شده و درون سیستمی،به واسطۀ کار کردهایی که در تجمیع علایق و منافع مشترک،حفظ حقوق شهروندان و مشارکت آنها دارا هستند،میتوانند نقش مؤثری در تحکیم مبانی و مؤلفههای هویت ملی ایفا نمایند."