چکیده:
قاعدة سیاق در تعیین مفاهیم جملات و استنباط حقایق آیات تأثیر چشمگیری دارد و از اصول پذیرفته شده در نزد عقلا و دانشوران علوم قرآنی است. اساسا یکی از اصول محاورة عقلایی در تفسیر قرآن، تکیه بر نقش سیاق در کشف مفاهیم کلام الهی است.تحقیقی که پیشرو دارید، نخست ماهیت سیاق و سیر تاریخی آن را به ترتیب تاریخ نگارش تفاسیر، بیان نموده و سپس راههای شناخت سیاق و رویکردهای مطرح شده در این زمینه را بررسی کرده است.قاعدة سیاق خود به گونههای مختلف چون سیاق واژهها، آیهها، سورهها و ... تقسیم میشود. ولی ترتیب و چینش فعلی سورهها یک امر اجتهادی بوده، از اینرو نمیتوان آن را به وحی و فرمان رسول خدا’ نسبت داد.تحقق قاعدة سیاق، مشروط به ارتباط صدوری و پیوند محتوایی کلام و... بوده و در صورت نبود آنها سیاق ثابت نمیشود و نمیتوان آن را به عنوان یک قرینة متصل در تفسیر آیات استفاده کرد. بر این اساس، حجیت و اعتبار قاعدة سیاق، افزون بر شرایط مورد نظر، مستند به ظواهر قرآن و سیرة عقلا بوده و به هماهنگی درونی سخنان افراد عاقل باز میگردد که در پایان این نوشتار، با احراز شرایط و دلایل یاد شده، شماری از کاربردهای سیاق و تأثیر آن در تفسیر آیات قرآن بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
"(2) اهمیت سیاق از منظر مفسران نقش و اهمیت سیاق در فهم درست و تعیین معنای واژگان و جملات، یکی از اصول پذیرفته شده در باب گفتوگوهای عرفی در نزد عقلا بوده و دانشوران علوم قرآنی نیز برای فهم ظواهر متون دینی هماره از آن استفاده کرده و تأثیر چشمگیر آن را در تشخیص مفاد جملات آیات بیان داشتهاند.
ب. توقیفی بودن ترتیب کنونی آیات در مواردی که ترتیب آیهها و سورهها در قرآن کنونی، برخلاف سیر نزول قرآن است، آیا در زمان رسول خدا’ و به فرمان ایشان انجام گرفته است؟ یا اینکه تنسیق و نظم کنونی پس از رحلت رسول اکرم’ و طبق اجتهاد و ذوق و سلیقة شخصی و یا اغراض سیاسی صحابه صورت گرفته است؟ در این مسئله میان دانشوران تفسیر و علوم قرآن اختلاف نظر وجود دارد که عدهای چینش فعلی آیات قرآن را توقیفی دانسته و جمعی دیگر آن را از روی اجتهاد و اعمال نظر صحابه میدانند.
چون ملاک اعتبار سیاق، عدم صدور جملات با معانی نامتناسب از گوینده داناست، از اینرو، در تفسیر و تبیین کلمات قرآن اگر محرز شود که آیات سورهها به همین ترتیب فعلی که در مصحف است، یکجا و با هم نازل شده است، ارتباط صدوری در بین تمامی آیات ثابت میشود و نیازی به بررسی مورد به مورد در هر آیه نداریم.
ولی اگر ترتیب یاد شده به اثبات نرسد و احتمال آن برود که در مواردی برخی از آیهها برخلاف ترتیب نزول در قرآن کنونی قرار گرفته است، در این صورت باید بررسی شود که آیا این آیه با آیههای پیشین و پسین ارتباط دارد یا ندارد."