چکیده:
تقسیم ید به امانی و ضمانی تمهیدی است که از سوی مقنن برای تعیین میزان مسئولیت متصرف مال غیر اندیشیده شده است. تحقق ید ضمانی موجب می شود متصرف ضامن عین و منافع مال گردد. اما بر خلاف تصور رایج مراد از عدم ضمان امین عدم ضمان نسبت به تلف و نقص قهری عین است و ضمان وی نسبت به منافع بر اساس تراضی مبنای تسلیم مال معلوم می شود. در فرضی نیز که بر اثر تعدی یا تفریط ید امین به ید ضمانی مبدل می شود، بر خلاف سایر موارد ضمان ید، متصرف تنها نسبت به تلف عین ضامن است و به دلیل تراضی پیشین طرفین در باب منافع، دلیل ید در خصوص منافع با مانع روبرو است و کماکان تراضی مبنای تسلیم مال، داور طرفین در باب منافع خواهد بود. مثلا تقصیر مستعیر تنها موجب ضمان عین شده نه ضمان منافعی که وی مجاز در انتفاع از آن بوده است.
The division of possession into a trustful and liable one is a mechanism from the legislator to define the responsibility of a person possesses the other's property. The possessor of the other's property is held responsible for the property itself and its benefits regardless of whether he has used it or not. Although a trust possessor is not responsible for damages caused to the trust property، his responsibility towards benefits depends on the agreement of the parties. In cases where the trust possession is converted into a liable possession because of defaults، the possessor will be responsible towards damages to the property and not liable towards the profits. The responsibility towards benefits depends on the consent of the parties and circumstances existing at the time of delivery of the property.
خلاصه ماشینی:
"برای رفع ابهام از این تردید معقول باید چند مطلب مورد بررسی قرار گیرد:نخست،اینکه آیا اساسا همانگونه که تحقق ید ضمانی در خصوص منافع امکان‌پذیر است،برقراری وصف امانت نسبت به«منفعت»نیز قابل تصور است؟به عبارت دیگر،آیا منفعت نیز همانند عین می‌تواند متعلق امانت قرار گیرد؟دیگر اینکه جایگاه منافع در قاعده‌ی امانت کجاست و امانی بودن ید متصرف در مسئولیت یا عدم مسئولیت وی نسبت به منافع چه تاثیری دارد؟و بالاخره در فرض تعدی و تفریط امین و تبدیل ید امانی به ضمانی،آیا مراد از ضمان امین،تنها ضمان عین است یا مانند سایر موارد ضمان ید،ضمان وی به معنای ضمان عین و منافع اعم از مستوفات و غیرمستوفات است؟ در کتب فقهی به تفصیل از شمول ید ضمانی بر منافع اعم از مستوفات و غیرمستوفات و کیفیت استیلاء بر منافع سخن به میان آمده{o1o}اما برعکس در ید امانی تمام سخن بر سر عدم {o(1).
اما آیا در حقوق ما در خصوص این حکم بین امینی که در اثر تعدی و تفریط ید وی ضمانی شده با سایر موارد ضمان ید مانند غصب و مقبوض به عقد فاسد تفاوتی وجود ندارد؟به دیگر سخن هرچند در اینکه با تعدی یا تفریط امین،ید امانی وی به ید ضمانی مبدل می‌شود تردیدی نیست{o1o}اما آیا مسئولیت و ضمان وی مانند سایر موارد ید ضمانی شامل عین و منافع اعم از مستوفات و غیرمستوفات می‌شود یا به مسئولیت در قبال نقص و تلف قهری عین محدود می‌شود؟ لحن وسیاق مواد مربوط به این موضوع در قانون مدنی نتیجه‌ی اخیر را تایید می‌کند."
(
, 
, 
)
