چکیده:
اسراف، مهم ترین مانع توسعه اقتصادی، است. اسراف به معنای خارج شدن انسان از حدّ اعتدال در هر کاری است که انجام میدهد. از نظر قرآن و روایات، در حرمت اسراف، جای شکی نیست و از گناهان کبیره محسوب میشود.براساس دستورات اسلام، باید کلیه شئون زندگی در صراط مستقیم و حد اعتدال قرار گیرد و معیار حد اعتدال در مورد مقدار مصرف، با عرف است، هر کسی موظف است زندگی خویش را طبق شان و موقعیتی که در اجتماع دارد تنظیم کند؛ یعنی آن مقدار از هزینه هایی که با موقعیت اجتماعی و شان زندگی انسان موافق و سازگار است، اقتصاد و تقدیر معیشت است و آنچه از این حد تجاوز کند، اسراف و زیاده روی است. اسراف، زیانهای گوناگون فردی و اجتماعی دارد و اسرافکار، از هدایت خداوند محروم گشته و گرفتار خشم خدا میشود، از شکر نعمت های خداوند غافل شده و فقر، هلاکت و کیفر اخروی را به ارمغان می آورد. اسراف، انسان را از درجه اخلاق اسلامی ساقط نموده در مسیر عیاشی قرار میدهد و موجب ضعف ایمان، اختلاف طبقاتی و فساد اجتماعی می شود. اسراف، معلول جهل و نادانی، ضعف ایمان، تربیت غلط؛ تجمل گرایی، تهاجم فرهنگی، تبعیض، نداشتن آرمان و وجود ثروتهای کلان در دست عده‌ای خاص است.برای مبارزه با اسراف، ابتدا بایستی سند و نقشه راهبردی تهیه شود و با مدیریت قوی، فرهنگ سازی، صورت گیرد. فرهنگ سازی را می‌توان از طریق آموزش همگانی به دست آورد که ازجمله مصادیق آن، «گنجاندن اصلاح الگوی مصرف، در برنامه توسعه و نظام آموزشی کشور، توجه دادن مردم به تربیت های معنوی اسلام و زیانهای اسراف و کیفرهای اخروی آن و نقش ثروت در گسترش مکتب اسلام» می‌باشد و درنهایت، ارائه الگوی آموزشی به مردم از طریق سازمانهای ذی ربط، از جمله بهره گیری از برنامه های صدا و سیما در راستای اصلاح الگوی مصرف، تشکیل کمیسیون اصلاح الگوی مصرف در تمام ادارات، و... میتواند موثر باشد.
خلاصه ماشینی:
براساس دستورات اسلام، باید کلیه شئون زندگی در صراط مستقیم و حد اعتدال قرار گیرد و معیار حد اعتدال در مورد مقدار مصرف، با عرف است، هر کسی موظف است زندگی خویش را طبق شأن و موقعیتی که در اجتماع دارد تنظیم کند؛ یعنی آن مقدار از هزینه هایی که با موقعیت اجتماعی و شأن زندگی انسان موافق و سازگار است، اقتصاد و تقدیر معیشت است و آنچه از این حد تجاوز کند، اسراف و زیاده روی است.
از اینجا معلوم میشود که این جهت گیری از طرف رهبر معظم انقلاب، چقدر بجا و حکیمانه بوده است که اگر مردم و مسئولان به آن جامه عمل بپوشند، (نه اینکه در حد شعار به آن بسنده کنند، بلکه به صورت ریشۀ و اساسی در طول سالهای آینده نیز مبارزه با اسراف، را ادامه دهند)، موجب پیشرفت عظیم اقتصادی و سیاسی خواهد شد.
باتوجه به تاکید اسلام به پرهیز از اسراف و اینکه اسراف یکی از موانع مهم توسعه اقتصادی هر جامعه می باشد این نوشتار بر آن است که رویکرد اسلام را در مورد اسراف، با استفاده از برخی آیات قرآن و احادیث معصومین-علیهم السلام- مورد بررسی قرار دهد؛ از این رو سؤال اساسی، این است: اسلام برای سلامت جامعه از اسراف، چه توصیه هایی دارد و عوامل و موانع آن چیست؟ بخش اول: مفهوم شناسی الف- اسراف در لغت اسراف از ریشه سرف به معنای «تجاوز کردن از قصد و میانه روی»،<FootNote No="402" Text="- محمدبن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج9، ص148.
(
, 
, 
)
