چکیده:
مفهوم مزاج یکی از مفاهیم کلیدی است که از یک سوی در پزشکی و طبیعیات قدیم و از سوی دیگر در مباحث فلسفی به ویژه در حوزه نفس شناسی، نقش مهمی را ایفا می کرده است. از نظر قدما، مزاج کیفیتی است که در اثر واکنش میان عناصر اربعه جسم حاصل شده و دارای خاصیتی متفاوت از خاصیت اجزاست. کیفیت حاصل شده، دارای درجات متفاوتی از اعتدال است و میزان اعتدال کیفیت حاصل شده (مزاج)، عامل مهمی برای دستیابی موجودات به رتبه های متفاوت وجود است. آیا این مفهوم در پزشکی مدرن نیز می تواند جایگاهی داشته باشد؟ در پاسخ به این پرسش نخست به تعریف مزاج و همچنین مفاهیم مرتبط با آن، مانند اعتدال مزاج، عناصر اربعه، اخلاط اربعه و ... از دیدگاه قدما می پردازیم. در مرحله بعد، چهار تعبیر رایج امروزین از مزاج را طرح و سپس با توجه به ویژگی هایی که تعبیر صحیح از مزاج باید داشته باشد، تعبیر مختار را از میان تعابیر چهارگانه مشخص خواهیم کرد. در این تعبیر، می توان کیفیت عملکرد سیستم اعصاب اتونوم را به عنوان بدیلی امروزین برای مفهوم سنتی مزاج در نظر گرفت.
خلاصه ماشینی:
"با مروری بر مباحث مطرح در پزشکی مدرن کهبه نحوی به بحث مزاج نزدیکاند،به نظر میرسد که میتوان به چهار تعبیر مختلف دستیافت که هر یک در نگاه اولیه میتواند تعبیری از مفهوم کهن مزاج باشد: تعبیر اول یکی از این تعبیرات،معادل کردن سردی و گرمی در طب کلاسیک یا اسیدیتۀ خون درپزشکی مدرن است؛بدین معنا که اگر HP خون از 7/4 پایین آید،فرد دارای مزاج سردیمیشود؛این امر بدن را ضعیف کرده و زمینۀ ابتلا به عفونت را فراهم میکند.
برخی از صاحبنظران ادعا میکنند که افراد گرممزاج دارایفعالیت سیستم عصبی سمپاتیک بیشتر و سیستم عصبی پاراسمپاتیک(عصب واگ)کمترینسبت به افراد سردمزاج هستند،علاوه بر آن،با افزایش نسبت شدت گرمی مزاج به شدتسردی آن،فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک افزایش مییابد )651-741:8002,ibahahS( با توجه به توضیحات داده شده در خصوص مبانی تجربی این تعبیر و دقت در ویژگیهای ششگانۀ عرضه شده،میتوان گفت که این تعبیر،واجد همۀ ویژگیهای ششگانه است و بههمین جهت،به نظر میرسد تعبیر مورد قبول از مزاج که با دستاوردهای جدید علمی مطابقاست همین تعبیر است.
میانگین نسبت نوراپینفرین به کورتیزول نیز در بین افرادگرممزاج و سردمزاج تفاوت معناداری نشان میدهد به طوری که این نسبت در سرم افراد دارایمزاجگرم بیشتر است )dibi( &%00204EAFG002G% بنابراین،میتوان چنین نتیجه گرفت که افزایش شدت عنصر گرمی مزاج در افرادمورد مطالعه همراه با افزایش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک همراه بوده است."