چکیده:
به رغم این‌که بحث در مورد صابئین، بحث تازه‌ای نیست و سابقه تحقیق کلاسیک
پیرامون آنان به قرن هفدهم میلادی می‌رسد، اما آن‌چه پس از یک بررسی اجمالی در
این باره به نظر می‌رسد، تشتت آرا و سردرگمی محققین قدیم و جدید است. مانع عمده
در راه تحقیق پیرامون این موضوع، کمبود منابع و اطلاعات و نیز مغشوش بودن اطلاعات
موجود می‌باشد، علاوه بر آن، استفاده یا سوء استفاده گروه‌های مختلف از عنوان
صابئین، سبب اغتشاش بیش‌تر در اطلاعات مربوط به آنان گردیده، تا جایی که حتی
تحقیقات مستشرقین و محققین جدید را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است. در این مقاله
سعی شده تا از خلال بررسی فرضیه‌های موجود در مورد این گروه و سنجش نقاط قوت و
ضعف آن‌ها، نظر نزدیک‌تر به صواب انتخاب و ارائه گردد.
خلاصه ماشینی:
"(5) امروزه با توجه به برخی قراین، این نظریه از قوت سابق برخوردار نیست و پذیرش آن با اشکالاتی مواجه است:(6) نخست آن‌که؛ با توجه به ظاهر آیات قرآن و این‌که توضیح خاصی در معرفی این گروه نیامده، چنین به نظر می‌رسد که در زمان نزول قرآن، مدلول صابئین برای مسلمین صدر اسلام کاملا شناخته شده بوده و نیازی به توضیح بیش‌تر نداشته است و شاید علت این‌که در احادیث منقول از پیامبر اسلام(ص) در مورد اهل کتاب پرسشی از طرف مسلمین در مورد این گروه یافت نمی‌شود،(7) این باشد که معاصران پیامبر(ص) به خوبی از مصداق این کلمه آگاهی داشته‌اند و این امر مستلزم حضور کاملا شناخته شده ماندائیان در شبه جزیره عربستان است و حال آن‌که در هیچ یک از منابع تاریخی و تفسیری اولیه مسلمانان نشانی از گروهی با آئینی خاص که بتوانند مصداق این گروه قرار گیرند یافت نمی‌شود.
(15) پنجم این‌که: اشاره‌ای که در بعضی منابع اسلامی نظیر «الفهرست» ابن ندیم و یا مروج الذهب مسعودی به گروه‌های تعمیدگری به نام صابئه البطائح شده(16) و مورد استناد برخی مستشرقین برای یکی دانستن آنان با مانداییان قرار گرفته، به هیچ‌وجه دلیلی بر استعمال این کلمه در همین معنا در دوران پیامبر(ص) و زمان نزول قرآن نمی‌باشد.
(66) نگارنده این مقال با توجه به آن‌چه در تفاسیر قرآن از قول مفسرین و محدثین طبقه اول نقل شده و نیز با توجه به مطالبی که تا کنون ذکر گردید، احتمال دیگری را نیز بی‌وجه نمی‌داند و آن این‌که: با توجه به ظهور آیات قرآن و مشخص بودن مصداق صابئین مورد نظر قرآن برای مسلمانان صدر اسلام، این احتمال وجود دارد که ایشان گروهی همانند حنفا اما مستقل بوده‌اند که در آن هنگام شریعت خاصی نداشته و وجه مشخصه آن‌ها، اعتقاد توحیدی آنان بوده و به همین دلیل نیز مشرکین به پیامبر و مسلمانان، صابئین می‌گفته‌اند."
(
, 
, 
)
