چکیده:
نزاریان ایران از سال 487 قمری که المستنصر بالله فوت کرد تا سال 557 قمری از
امام مستور پیروی میکردند. از این تاریخ به بعد پیرو امامت حسن بن محمد بن کیابزرگ
که پدرش حجت و داعی امام مستور بود گردیدند. حسن دوم در سال 559 قمری با اعلام
دور قیامت تغییر اساسی در نگرش نزاریان به مذهب و عقاید مذهبی به ویژه بهشت و
دوزخ به وجود آورد و عبادات ظاهری را ملغی اعلام کرد.
جایگاه و اهمیت امام در بین نزاریان و همچنین باطنیگرا بودن آنها در پذیرش این
اعتقاد تأثیر بسزائی داشت. با اعلام دور قیامت، نزاریان وارد دور جدید تاریخ خود شدند
که تا سال 607 قمری ادامه داشت. در این سال جلالالدین حسن نومسلمان قیامت را
باطل اعلام کرد و نزاریان را به پیروی از شریعت فرا خواند، اما این اعتقاد هم دیری نپایید
که با به قدرت رسیدن فرزندش علاءالدین محمد سوم بار دیگر رویکرد محدودی به
عقیده قیامت به وجود آمد و عقیده ستر بین آنها نضج گرفت.
خلاصه ماشینی:
"(28) رئیس مظفر در 28 ذیقعده سال 559 قمری در دژی که به قول جوینی سرچشمه الحاد و بیایمانی آنان بود و مؤمنآباد(29) نام داشت منبر نهاد، ولی نه در جهت قبله بلکه در خلاف آن و همان گونه که امامش در الموت کرده بود انجام داد و محمد خاقان پس از رئیس مظفر بر منبر رفت و پیغام حسن را با مضمون زیر به اطلاع اسماعیلیان رساند: مستنصر پیشتر پیغامی به الموت فرستاد که خداوند توانا همیشه در میان آدمیان جانشینی داشته است که خلافت میکرده است، مستنصر یک خلیفه بود و حسن صباح خلیفه او، اگر مردم از حسن صباح پیروی کنند چنان است که از مستنصر پیروی کردهاند و امروز من، حسن، اعلام میکنم که خلیفه خدا بر روی زمین هستم و رئیس مظفر خلیفه من است، شما باید از دستورهای او پیروی کنید و انجام دستورهای وی را وظیفه خود بدانید.
(58) عقیده ستر در بین نزاریان بازگشت محدود به رسوم و آداب مسلمانی که تناقض شدید با عقاید و روش حسن دوم داشت باعث شد در نظر برخی نزاریان به شدت متعصب این توجیه به وجود آید که امام بر طبق شرایط عمل کرده و میتواند بر طبق مقتضیات تغییر اساسی در عقیده نزاریان به وجود آورد و به تدریج عقیده ستر در بین آنان مستحکم شد و با این اعتقاد وضعیت دینی جامعه نزاری هماهنگ و بر وفق سیر حوادث و رویدادهایی که از زمان اعلام قیامت در 559 قمری تا ابطال آن در 607 قمری رخ داد توجیه میشد و استقلال مذهبی اسماعیلیان در هر شرایطی حفظ میشد."