کتیبه های سنگی موزه آستان قدس رضوی معرفی و نقد

این مقاله برگرفته از نتایج پژوهشی میدانی و کتابخانه ای در زمینه اشیای سنگی موزه آستان قدس رضوی است و در آن با توجه به شکل و محتوای کتیبه های سنگی ، به تحلیل اطلاعاتی در زمینه جنس سنگ، نوع خط و شیوههای بهکار رفته در تزیین سنگها، شناسایی هنرمندان پدیدآورنده کتیبهها و بانیان ابنیه حرم مطهر و بررسی سنگ ها بهلحاظ موضوعی پرداخته شده است.

This article is excerpted from the fieldwork library research outcomes in the field of stone objects of AQR Museum. With respect to the form and content of the stone inscriptions، the article proceeds to analyze the information concerning the material of the stone، type of calligraphy and the style used in ornamenting the stones، identification of the artists who have created these inscriptions، the sponsors of the buildings of the Holy Shrine، and the thematic examination of the stones.

از جمله تحقیقات گذشته می‌توان بهتوصیفات محمد حسن خان اعتماد السلطنه،علی مؤتمن و عزیز الله عطاردی ازبناهای حرم و به تبع آن،شرح تعداد زیادی از کتیبه‌های این ابنیه درمطلع الشمس،راهنما یا تاریخ آستان قدس رضوی و تاریخ آستان قدس رضوی،ودر سال‌های اخیر به مقاله‌های خانم حشمت کفیلی با عنوان«معرفی سنگابخوارزمشاهی»و«معرفی کتیبۀ سنگی وقف‌نامه سید میرزا تاجر صراف»،منتشر شده در مجله میراث جاویدان و نیز تحقیقات آقای لباف خانیکی در موردسنگ یادبود امام رضا علیه السلام اشاره کرد که هنوز منتشر نشده است. می‌توان به افراد ذیل اشاره نمود: غلام حسین کیمیاقلم:نام وی در قالب یک دوبیتی برروی کتیبه‌ای که درگذشته در اینوان یکی از حجره‌های صحن نو نصب بوده این گونه آمده است:1 {Sاین کتیبه که بود خوب‌تر از زلف یار#کیمیا خادم شه برده چنین صنع به کار#تا که ارباب هنر بعد مماتش خوانند#سورۀ حمد به اخلاص و نمایند نثارS}کیمیاقلم از کتیبه‌نویسان آستان قدس و به منصب مؤید دفتری مفتخر بود. ظاهرا یکی از اشعار وی در منقبتحضرت رضا علیه السلام قرار بوده به عنوان کتیبه برای تزیین ازارۀ اماکن مقدسۀ حرمامام رضا علیه السلام استفاده شود که این کار نیمه‌تمام مانده و اشعار هیچ‌گاه به صورتکامل برروی سنگ کنده‌کاری نشده است؛هرچند قسمتی از شعر وی به نوشتۀعطاردی به خط نستعلیق و برروی سنگ در رواق دار الحفاظ نصب بوده3کهبقایای آن در دو قطعه انبار موزۀ آستان قدس موجود است،مضمون این ابیات وآنچه از آن در موزه باقی است،چنین است: بیت 28: {Sوز مغفرت به نامۀ هرکس رق‍[م]4ز[نند]#[مقبل کسی که بندۀ اولا]د حیدرستS}(1).