چکیده:
در میان منابع و کتابهای سیره نبوی به اثری برمیخوریم که نام آن و نام مولف آن شناخته شده نیست: «المستقصی» نگاشته ابوالکرم عبدالسلام محمد بن حسن بن علی الحجی الفردوسی الاندرسفانی در نیمه دوم قرن ششم هجری قمری. این اثر به زبان عربی است و ظاهرا نسخهای خطی از آن در دست نیست و تلاشهای نگارنده این مقاله نیز در دستیابی به نسخه اصلی یا نسخه بدلهای سدههای ششم، هفتم و هشتم هجری تاکنون به نتیجه نرسیده است. تنها منبع شناسایی این اثر، ترجمه ارزشمند آن به زبان فارسی است با عنوان «مقصد الاقصی فی ترجمۀ المستقصی» از حسین بن حسن خوارزمی عالم و عارف قرن نهم هجری. از مطالب این کتاب (که بخشی از آن توسط نگارنده این سطور تصحیح شده است) با محتوای المستقصی و شناخت نسبی مولف آن که اطلاعات جامعی از او در دست نیست، آشنا میشویم. با توجه به قدمت المستقصی و جامع حدیث بودن مولف آن، شناخت این کتاب ضروری به نظر میرسد. در این مقاله برای آشنایی خوانندگان با موضوع کتاب المستقصی، ابواب و سرفصلهای آن در ذکر حوادث تاریخی اسلام مطرح گردیده و به منابع مولف به صورت اجمالی اشاره شده است. درباره شیوه ترجمه این اثر نیز مطالبی ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله برای آشنایی خوانندگان با موضوع کتاب المستقصی، ابواب و سرفصلهای آن در ذکر حوادث تاریخی اسلام مطرح گردیده و به منابع مؤلف به صورت اجمالی اشاره شده است.
طبق مقدمه، در نوشتن این کتاب از منابع و کتابهای معتبر استفاده شده و اساس کتاب بر روایات صحیحین و مؤطَّاء ابن مالک است و به سایر مسانید نیز پرداخته و در هر باب چهل کتاب از کتابهای معتبر را ذکر کرده و «سند سماع و قراءت و اجازت خود را نسبت با هر کتاب به مؤلف او رسانیده و اسانید هر مؤلف و مصنف را از این ائمه عظام تا صحابۀ کرام طی کرده» (خوارزمی، پیشین، ش 849، گ 6).
همانطور که خود خوارزمی اشاره کرده است، شش مقصد را از ذکر امام حسین( تا امام رضا( به مطالب باب بیست و پنجم الحاق کرده و بعد از ذکر حوادث نسبتاً طولانی دوران امام رضا( و نقل فضایل آن امام از «فصلالخطاب» خواجه محمد پارسا، در تتمۀ مقاصد کتاب در ذکر باقی ائمه تا امام دوازدهم، مختصری از زندگی ایشان را آورده است.
خوارزمی در این کتاب بعد از بیان مطالبی دربارۀ اندرسفانی و شیوۀ تألیف وی، فصلی را به عنوان «ذیل مقدمه الکتاب در توضیح آنچه مترجم التزام نموده است» میآورد و شیوۀ ترجمۀ خود را بیان میکند و همین امر نشانهای است از رعایت و احتیاط وی در انجام این ترجمه.
». دقت در ترجمه را میتوان از سیاق جملهها و عبارتها دریافت؛ برای مثال، در باب چهارم در ذکر اسلام علی( میآورد: «در فضایل قرآن شنیدم» و این ترجمه تحتاللفظی «سمعت» است از عبارات اندرسفانی كه در شیوه نقل خود از منابع بیان میدارد.