چکیده:
شیوههای جایگزین حل اختلاف یاADR (Alternative Dispute Resolution) به شیوههایی اطلاق میگردد که جایگزین رسیدگی قضایی شده و هدف آن، حل سریع دعاوی به وسیله اشخاص خصوصی است. این شیوهها به رغم انواعی که دارند، همگی مبتنی بر تراضی طرفین بوده و در عین حال، نتیجه کار در غالب آنها الزامآور نیست. داوری، میانجیگری، سازش، مذاکره، رسیدگی کوتاه، ADR ترکیبی و شیوههای حل اختلاف قراردادهای مهندسی از مهمترین این شیوههاست.کم هزینه بودن، سریع بودن، محرمانه بودن، انعطاف پذیری و رسیدگی موضوع از جانب متخصص، از عمدهترین مزایای ADR است. الزامآور نبودن تصمیم حاصل از شیوههای مذکور و عدم قابلیت ارجاع برخی دعاوی به ADR نیز از نقاط ضعف آن میباشد.در حقوق ایران به رغم سابقه دیرینه شیوههای جایگزین و وجود مقرراتی راجع به داوری و سازش، رجوع به این شیوهها مورد استقبال اصحاب دعوا قرار نگرفته است.
خلاصه ماشینی:
"از سازش به عنوان یکی از شیوههای متداول ADR میتوان در دعاوی مختلف استفاده کرد با این حال تأثیر مفید سازش زمانی بیشتر است که موضوع مورد اختلاف، حقوقی بوده اما طرفین میخواهند به راه حلی منصفانه دست یابند و در عین حال با توجه به الزامآور نبودن رأی، اختیار تبعیت یا عدم تبعیت از رأی در دست خودشان باشد (Collier and Lawe, 1999: 29).
یکی از دلایل استفاده از شیوه ترکیبی آن است که طرفین میخواهند اختلاف خود را با شیوههایی سریعتر و کم هزینهتر از داوری حل و فصل کنند و دلیل دیگر آن است که شخص ثالث بیطرف با توجه با آشناییای که از موضوع اختلاف در مراحل قبلی پیدا کرده است بهتر میتواند راه حل اختلاف را پیدا کند (Oghigan, 2003: 75) طرفین در مراحل اول اختلاف سعی میکنند حسن نیت بیشتری از خود نشان دهند, چرا که آگاهاند اختلاف آنها در مراحل بعد به داوری ارجاع میشود و داوری مستلزم صرف هزینه و دقت بیشتر بوده و رأی داور, الزامآور است (Berger, 1997: 193-198).
این خطر هر چند در شیوههای ADR به طور کامل منتفی نیست و در میانجیگری و مساعی جمیله نیز احتمال طرفداری از یکی از طرفین اختلاف وجود دارد (محبی، 1378: 38 و 44) ولی به مراتب کمتر است, چرا که اشخاص ثالث هیچگونه وابستگی دولتی نداشته و در داوریها و سازشهای بینالمللی نیز نهادهای داوری و سازش میکوشند تا شخصی را به اصحاب دعوا معرفی کنند که تبعه هیچ یک از کشورهای متبوع آنان نباشد."