چکیده:
در تالیفات شیخ صدوق (م ۳۸۱ ق) به ویژه من لایحضره الفمیه » علل
الشرایع و عبون اخبارالرضا(ع) به نقلهای متعدد «فضل بن شاذان نیشابوری » (م ۲۹۰
ق) از امام رضا (ع) برمیخوریم. در سده های گذشته. همه پژوهشگران علوم اسلامی
به ویژه فقیهان, با اقبال گسترده ودل مشغولی وافر به آن اخبار استدلال و در بسیاری
مسائل فقهی دستمایة خویش قرار دادهاند. حدود ۳۵۰ موضم از موسوعغهة وسائل الشیعه
که از منابع پایهای استنباط است» نقل «ابن شاذان » از آن حضرت گزارش شاه است.
حدیتث پژوه معاصر «محمد باقر بهبودی» با استناد به رجال کشی و طوسی, «فضل» را
متولد پس از شهادت آن حضرت میداند و برای همین آن روایات را فاقد اعتبار
سندی خواند. به نظر وی مسئولیت استناد نقل «فل» از امام رضا (ع) بر عهدهة «علی
بن محمد بن قتیبه » است که فردی«کاذب» و «ملفق) بود.
نویسندة این جستار با کند و کاو در آن دو کتاب رجالی و لحاظ کردن پارهای
قرائن تاریخی و بررسی برخی از اساتپد و شاگردان «ابن شاذان» به نتیجهای متقابل
رسید و او را متولد حدود سال ۱۸۰ هجری و پیشتر از آن میداند که در نتیجه می
توانست از آن حضرت روایت کند.
Sheikh Sadugh (d 381 AH) in his books particularly in his 'Man la-yahzarohol-
faghih', 'ElIal ol-Sharaye' 'and' 'Eyun Akhbar al-Reza' has many traditions from
Imam Reza(pbuh) narrated on the authority of Fazl ibn Shazan Neyshaburi'(d260).
In the past centuries all the scholars in Islamic studies, specifically the
jurisprudences have used these narrations in their documentations of laws or
referred to them in their many juridical issues .in 'Wasa'el al-Shia' encyclopedia .onc
of the basic references for juridical inference. the narrations of Fazl ibn Shazan
from Imam is as many as 350 cases. The contemporary hadith scholar 'Muharnmad
Bagher Behbudi' based on Rijal Kashshi and that of Tusi declares the birth time for
Fazl as late as after the martyrdom of Imam Reza(pbuh) and therefore invalidates all
these hadiths according to their chain of narration. According to his view these
narrations by Fazl from Imam Rezaipbuh) are in authority of' 'Ali ibn Muhammad
ibn Quataybeh' who is considered a' great liar' and 'fraud'.
In this article, based on the two mentioned Rejaly books and various historical
evidents and considering the teachers and students of 'Ibn Shazan' we have reached a
controversial conclusion i.e. he was born near the year 180 and therefore was
capable of narrating from His Exellency.
خلاصه ماشینی:
VK} مقدمه استاد محمد باقر بهبودی حدیثشناس معاصر،در مباحث ابو الحسن علی بن محمد بن قتیبة النیسابوری،ابو جعفر،محمد بن سنان الزاهری،مسائل فضل بن شاذان فی علل الشرایع و الاحکام و رسالۀ الامام ابی الحسن الرضا(ع)الی المامون،بر نتایج زیر تأکید میکند: -فضل بن شاذان نیشابوری(م 260)در اساس،سالیانی پس از شهادت امام رضا(ع)متولد شد و جزو صحابیان ایشان نبود1بنابراین احادیث علل الشرایع و الأحکام و ما کتبه الرضا(ع)للمامون فی محض الاسلام»و اخبار دیگری که«فضل»از امام رضا(ع)نقل میکند صحیح نیست.
فضل متولد پس از سال 203 چگونه از مشایخ متوفی در آن سالیان،تلقی حدیث میکرد؟ طبقۀ برخی شاگردان و راویان ابن شاذان اگر در منابعی ببینیم شاگردان«فضل»از صحابیان امام رضا،جواد،هادی و عسکری(ع) هستند،بیتردید،نقل و روایت وی از امام رضا(ع)،صحیح و معتبر میشوند.
الف)برخی از فقهاء مانند:آل عصفور(1410:ج دو،143)محمد حسن نجفی (1365،ج هفده،32،33)،آقا رضا همدانی([بیتا]):ج دو(ق دو)599)،سید احمد خوانساری(1405:ج یک،459)،سید روح الله خمینی(1368:ج یک،246،245)، سید محمد صادق روحانی(1412:ج شش،60،ج هشت،381،287)،تعبیر به «صحیحه»فضل بن شاذان کردند و خبر«صحیح»خبری است که سلسلۀ سندش را رجال موثق امامی مذهب،به معصوم متصل کنند.
آیه الله«سید ابو القاسم خویی»با اینکه ابن شاذان را از صحابیان امام رضا(ع)میداند (1413:ج چهارده،318)و به روایت العلل بارها استدلال میکند(1410:ج یک،321 و ج سه،486؛ج هفت،322،296؛ج هشت،341؛ج نه،14؛1410:ج دو،46،82،70،69، 405؛ج سه،187،314،399،416،453؛ج چهار،315،381،317،425؛ج پنج،8،11، 14،85،109؛ج هفت،322،323،331؛1364:ج یک،15،18؛1377:ج یک،385؛ج چهار،51؛1377:ج دو،251)باتوجه به مبنای ویژۀ خویش،به خاطر وجود«علی بن محمد بن قتیبه»در سلسلۀ آن حدیث که به نظر ایشان از طرف رجالشناسان توثیق خاصی ندارد،آن را ضعیف السند قلمداد میکند.