روش صدرالمتألهین در تفسیر قرآن کریم مقاله

صدرالمتالهین شیرازی بزرگ فیلسوف ایرانی که به فلسفه و حکمت مشهور است، در تفسیر قرآن کریم نیز تبحر خاص دارد که کمتر از این جنبه مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشتار به روش تفسیری او در مجموعه تفسیر القرآن الکریم پرداخته شده است، و از این بررسی به اشراف وی در مباحث فلسفی و عرفانی، بهره از روایات معصومان(علیهم¬السلام)، پرداختن به مسائل کلامی و اعتقادی، و مهم¬ترین منابعی که وی در تفسیر بهره برده، اعتراف کرده، و دیدگاه¬ها و نکته¬های لطیف تفسیری ایشان را که مستقلا از آیات الهی برداشت نموده، و در خلال آن روش تفسیری وی را یادآور شده ¬ایم.

"(صدر الدین شیرازی 1385:41) مسأله کیفیت نزول وحی بر پیامبران(علیهم السلام)یکی از مباحث مرتبت با وحی است که نظر صدرا به خود جلب نموده است،وی ذیل آیات 4 و 5 بقره به صورت گسترده در این زمینه بحث کرده و پس از ذکر دیدگاه‌های گوناگون،به نقد آنها می‌پردازد و نظر صحیح را ابراز می‌نماید،و چنین می‌نویسد:همان‌گونه‌که بر ما واجب است که کتاب- های الهی نازل‌شده بر پیامبران ایمان بیاوریم،بر شخص مؤمن نیز واجب است که بدان چه بر او نازل شده ایمان حقیقی آورده و بداند که کیفیت نزول وحی و انزال آن بر پیامبران از اموری است که تمام مفسران و غیر آنها از متکلمین در مورد آن بحث نموده- اند. (همان:301/1-302)صدرا براساس چنین منزلتی برای رسول الله(ص)،در تفسیر آیات 23 و 24 سوره سجده،به وجوه شرافت قرآن بر سایر کتاب‌های آسمانی پرداخته و کلید این وجوه را در کیفیت وحیانیت آن و در قالب عنوان«کلام»1دانسته است،مواردی از آن وجوه عبارتند از: قرآن کلام خدا و قول وی و از عالم امر بوده و مشحون از علوم عقلی و حقایق معنوی است،درحالی‌که سایر کتاب‌های آسمانی فعل پروردگار و از عالم خلق و خالی از علوم و معانی مجرد می‌باشند،دیگرآنکه کلام خدا بر قلب رسول خدا(ص)و سر او نازل شد حال آنکه کتاب خدا به صورت الفاظ بر الواح و کاغذها نازل گردید،همچنین تنزیل قرآن بر قلب پیامبر(ص)و مکاشفه اسرار و تجلی انوار آن بر او،امری بود که فقط بین خدا و پیامبر (ص)اتفاق افتاد و هیچ ملک مقرب و نبی مرسلی از آن آگاهی نیافت،لیکن انزال کتب بر سایر انبیا چیزی است که هر قاری می‌تواند آن را بخواند."