چکیده:
طرب المجالس کتابی است در اخلاق نظری، تألیف میرحسینی سادات هروی (641 ـ 718 ه . ق) که به اهتمام دکتر
سید علیرضا مجتهد زاده به سال 1352 در مشهد چاپ شده است. این کتاب از لحاظ شمول بر اطلاعات اجتماعی و
مسائل اخلاقی روزگار مؤلف، و نیز از نظر لغوی و زبانی، حائز اهمیت است. استفاده فراوان مؤلف از اسم مصدر، یکی
از شاخصههای لغوی و نثری طرب المجالس است و نویسنده این گفتار، این مورد را با ذکر شواهدی از متن کتاب، مورد
مداقه قرارداده است. نیز اغلاط و بدخوانیهای مصحح کتاب را تذکر داده، و در پایان مقاله، اسم مصدر را در فرهنگ
فارسی معین بر رسیده است.
خلاصه ماشینی:
"«سبحان خالقی که ز تأثیر رحمتش هر نقطهیی به مرکز هستی قرار یافت بر لوح آفرینش او چون قلم برفت نقش حروف بر خط تقدیر بار یافت»(110) آمیـزش ـ «چون قول و فعل ایشان همه هوایی است و قوت هوا در مزاج طبیعت خلق، یک به یک خالی است بدین آمیزش و آویزش، نور یقین که مغز ایمان است در حجاب میافتد»(40).
ص 20: «بودش امید رحمت هر دو جهان، لیک بر رأی رحمتش مگس از بخت برپرید» اولا رای (یعنی حرف ر) درست است نه «رأی»؛ ثانیا آخر مصراع دوم «از بخت بد برید» بوده است که بر اثر بدخوانی به صورتی درآمده است که در متن دیده میشود و مصحح هیچ زحمتی به خود نداده است که درباره این ترکیب بیمعنی کمی اندیشه کند.
» در این عبارت صرف نظر از صورت نادرست «ـ ئی» به جای «ـ یی» در صحرائی و برآئی، سه غلط یافت میشود: 1) به جای گفتم «گفت» درست است؛ 2) مغازه در اصل مفازه یعنی بیابان بوده است.
اسم مصدر در فرهنگ فارسی معین چندی پیش آقای علاءالدین طباطبایی در مقاله «فعل بسیط و مرکب در زبان فارسی» (نشر دانش، س 19، ش 2، تابستان 1381، ص 23) مطلبی نوشته بود که در بادی امر عجیب مینمود و آن این بود که «در فارسی در حدود شصت فعل تبدیلی وجود دارد»، یعنی شمار افعالی که از آنها اسم مصدر ساخته میشود بسیار اندک است."