بررسی نظریه اقتصادی دور تسلسل فقر و توسعه نیافتگی در مناطق پسته کاری ایران مقاله

تولید پسته در ایران یکی از منابع مهم ایجاد درآمد برای باغداران پسته و اقتصاد ملی محسوب می شود. تقریبا 10 درصد از ارزش صادرات غیر نفتی کشور را صادرات پسته تشکیل می دهد که درآمد ارزی حاصل از آن سالانه حدود 400 میلیون دلار گزارش شده است. در مورد میزان اشتغالزایی تولید پسته آمار دقیق وجود ندارد ولی خانوارهای بسیاری در استان های مختلف کشور به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق تولید پسته امرار معاش می کنند و به کسب و کار مولد مشغولند. لذا می توان گفت پایدار بودن درآمد حاصل از این محصول از جنبه های مختلف برای اقتصاد ایران حایز اهمیت است. این مطالعه با هدف بررسی نظریه اقتصادی دور تسلسل فقر و توسعه نیافتگی در مناطق پسته کاری ایران و یا به عبارتی بررسی عامل اساسی پایین ماندن بهره وری در این مناطق شکل گرفته است. جهت انجام این مطالعه، از روش پیمایشی و روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای استفاده شده است. به این منظور 120 نفر از باغداران پسته کار شهرستان رفسنجان (در سال زراعی 79-80) به عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند و مورد مصاحبه حضوری قرار گرفتند. برای دستیابی به هدف مورد نظر در این مطالعه، با استفاده از روشهای اقتصادی، هزینه تولید، درآمد ناخالص و درآمد خالص در هر هکتار پسته تعیین شد و با محاسبه متوسط سطح زیر کشت گروه های مختلف تولید کننده و متوسط هزینه سالانه خانوار، میزان نقدینگی این گروه ها نیز محاسبه گردید. نتایج این مطالعه نشان می دهد که به رغم اقتصادی بودن تولید پسته در واحد سطح (هکتار)، به دلیل پایین بودن متوسط سطح زیر کشت و بالا بودن هزینه های زندگی هر خانوار، نظریه دور تسلسل توسعه نیافتگی در مورد قسمت اعظم مناطق پسته کاری صادق است که در صورت بی توجهی به این مسئله، روند تولید پسته به سوی غیر اقتصادی شدن پیش خواهد رفت و همچنین کاهش تدریجی درآمد و پایین آمدن سطح اشتغال نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود.

"نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که به رغم اقتصادی بودن تولید پسته در واحد سطح (هکتار)،به دلیل پایین بودن متوسط سطح زیر کشت و بالا بودن هزینه‌های زندگی هر خانوار، نظریه دور تسلسل توسعه‌نیافتگی در مورد قسمت اعظم مناطق پسته‌کاری صادق است که در صورت بی‌توجهی به این مسئله،روند تولید پسته به سوی غیر اقتصادی شدن پیش خواهد رفت و همچنین کاهش تدریجی درآمد و پایین آمدن سطح اشتغال نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود. در این ارتباط برای گروههای چهارگانه میزان عملکرد در هکتاری که نقدینگی و درآمد خالص را صفر می‌کند محاسبه شده است که نتایج این محاسبات برای گروههای چهارگانه به شرح جدول زیر است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) همان‌طور که از جدول 5 ملاحظه می‌شود در رابطۀ درآمد خالص(که پیشتر بدان اشاره شد)چون قیمت فروش و هزینه تولید در هکتار برای گروههای مختلف یکسان به دست آمد. در گروههای 1 و 2 به دلیل اثبات نظریه دور تسلسل فقر و توسعه‌نیافتگی راهی جز حمایت واقعی دولت وجود ندارد(تعریف راههای عملیاتی برای افزایش عملکرد تولید در هکتار و حمایت اجرای آن)و لذا برای خارج شدن از وضعیت نامساعد مالی باید تدابیر جدی اندیشیده شود؛زیرا در غیر این صورت دو گروه پیشگفته همواره در این وضعیت گرفتار خواهند ماند و به مرور زمان عملکردشان در واحد سطح کاهش می‌یابد و با توجه به روند افزایش هزینه‌های تولید،تولید پسته برای آنها غیراقتصادی می‌گردد و احتمال رها کردن این کار زیاد می‌شود."