چکیده:
رهیافتهای نظری دانش ژئوپلیتیک همواره بر واقعیتهای سرزمینی استوار بوده و رویکرد عقلانی را در مطالعات خود در پیش گرفته است. آشکار است در گذشته همواره یکی از دغدغههای فکری اندیشمندان این حوزه شناسایی مناطق مهم جغرافیایی جهان و کوشش برای مدلیابی رقابت قدرتهای جهانی در این حوزههای جغرافیایی است. آشکار است مبنای ژئوپلیتیک رقابت قدرتهای جهانی بیتردید بر سر دستیابی به مواهب و امتیازهای موجود در مناطق مختلف جغرافیای سیاسی جهان شکل گرفته و خواهد گرفت. الگویابی رقابت قدرتهای جهانی و پیشبینی آینده این رقابتها نیازمند شناسایی مناطق راهبردی جهان، ویژگیهای آنها و معابر جغرافیایی دسترسی به این مناطق است. روشن است با شناسایی شاخصها و ویژگیهای مناطق مهم و راهبردی جهان امکان پیشبینی حوادث و رویدادهای آینده در حوزه روابط بینالملل و در سطح کلان فراهم خواهد شد. در این پژوهش کوشش شده با رویکردی توصیفی - تحلیلی و ضمن آمیزش رویدادها و فرایندهای مستند تاریخی بعد از جنگ سرد با واقعیتهای مربوط به فضای جغرافیایی اوراسیا، الگوهای نظری حوزه جغرافیای مناطق راهبردی این ابرقاره شناسایی و ویژگیهای مهم این مناطق تبیین شود.
The theoretical frameworks of geopolitical knowledge have always been based on territorial realities; and the rational approachhas been employed in geopolitical research. Understand the patterns of the world power competition، and to make predictions about these rivalries، there is a need for identifying the world strategic regions، their attributes and the geographical passages to these regions. The understanding of the important characteristics of the vital strategic regions of the world will facilitate the task of predicting events and incidences in the interstate relations and at the system level. Using an analytical approach، the authors have brought together the historical post-Cold War events and the realities of the geographical space of Eurasia، in an attempt to explain the theoretical models and the vital attributes of strategic regions in this supercontinent.
خلاصه ماشینی:
جدول شمارۀ 1: مهترین نظریات ارائه شده در رابطه با مناطق مهم و راهبردی نظریهپردازان منطقه مهم(راهبردی ) شاخصها و دلایل مکیندر هارتلند دارا بودن منابع تولید قدرت در جهت تفوق نظامی اسپایکمن ریملند منطقه حائل بین قوای بری و بحری سورسکی قطب شمال ( منطقه تصمیم) همپوشانی بین حوزۀ نفوذ هوایی قدرتهای بری و بحری ماهان مناطق دریایی جهان بین مدار 30 تا 40 درجه عرض شمالی تولید قابلیت جهت کنترل قلمرو بری ماینگ ریملند رقابت قدرتها بر سر نفوذ در منطقه و حفظ متحدین مک کول مناطق جنگ تهدید موجودیت یک کشور در صورت تفوق دشمن بر این منطقه کوهن کمربندهای شکننده – مناطق گذرگاهی منطقه حائل بین قوای بری و بحری به عبارت بهتر در طول تاریخ رویکرد ژئوپلیتیک در روابط بینالملل، شناخت مناطق پراهمیت جغرافیایی و پیبردن به پیامد فضای رقابت قدرتها در این مناطق بوده است که در سالهای اخیر بخش مهمی از دیدگاههای اندیشمندان حوزه روابط بینالملل را نیز بهخود اختصاص داده است.
بهعبارت دیگر در دوران جنگ سرد اگرچه آمریکا و اتحاد شوروی تلاش خود را برای گسترش قدرت نظامی و رقابت برای دسترسی به مناطق راهبردی و بهرهبرداری از حوزههای نفوذ قرار میدادند؛ ولی این مسئله لزوما به معنای یکسان بودن شاخصها و انگیزههای رقابت قبل و بعد از جنگ سرد نیست(بوزان و ویور، 1388، ص 45) چراکه در دوران جنگ سرد یکی از شاخصهای مهم و تعیینکننده در روابط بینالملل «ایدئولوژی» بود که سرچشمه رویدادهای بیشماری در سیاست خارجی قدرتها بود که حتما با انگیزههای ژئوپلیتیک امروزی تطبیق نمیکرد.