چکیده:
از مهمترین تحولات ژئوپلیتیکی در دهههای آخر قرن گذشته فروپاشی اتحاد شوروی بود که از پیامدهای آن دگرگونی روابط قدرت و موازنه نیروها در سطوح منطقهای و فعالشدن قدرتهای فرامنطقهای و بهخصوص منطقهای جهت حضور و نفوذ در حوزه جنوبی اتحاد شوروی است که پیش از این بهعلت حضور اتحاد شوروی قادر به ایفای نقش اساسی نبودند. در این بازی بزرگ رقابت اصلی بین ایران و ترکیه دو قدرت منطقهای هم جوار با آسیای مرکزی و قفقاز است که از نظر موقعیت جغرافیایی، تاریخی و تمدنی دارای سابقه طولانی هستند. بررسی دادههای موجود در این نوشتار نشان دهنده آن است که این دو کشور با وجود اشتراکهای موجود با موانعی بر سر راه همگرایی در آسیای مرکزی روبرو هستند که آنها بیشتر در حوزههای رقابت ایدئولوژیکی و تقابل نقشهای منطقهای(ژئوپلیتیک) و رقابت اقتصادی است که مورد بررسی قرار میگیرد
Collapse of the Soviet Union is considered as the most significant development happened in the last decades of the previous century. Transformation of power relations and balance of forces at regional level as well as activation of transregional and particularly regional powers to maintain their presence and extend their influence over southern Soviet Union could be mentioned as consequences of such a development. This is while; these powers had been previously prohibited from playing active roles by the Soviet Union. In this big game، the main rivalry has been developed between Iran and Turkey، two regional powers that border Central Asia and Caucasus and enjoy significant geographical and historical status in addition to an ancient civilization. The article reveals that despite current commonalities، these two countries have faced some barriers to integration in Central Asia. The paper proceeds with studying the most common obstacles، i.e. ideological and economic rivalry as well as confrontation between regional roles (geopolitics).
خلاصه ماشینی:
"موانع همگرایی ایران و ترکیه در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز حسین رفیع 1 استادیار و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران اسماعیل مظلومی کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی چالوس (تاریخ دریافت: 15/11/1390- تاریخ تصویب 30/2/1391) چکیده از مهمترین تحولات ژئوپلیتیکی در دهههای آخر قرن گذشته فروپاشی اتحاد شوروی بود که از پیامدهای آن دگرگونی روابط قدرت و موازنه نیروها در سطوح منطقهای و فعالشدن قدرتهای فرامنطقهای و بهخصوص منطقهای جهت حضور و نفوذ در حوزه جنوبی اتحاد شوروی است که پیش از این بهعلت حضور اتحاد شوروی قادر به ایفای نقش اساسی نبودند.
بازارهای دست نخورده و البته منابع سرشار انرژی نفت و گاز در منطقه و همچنین نگرانیهای امنیتی ناشی از فروپاشی اتحاد شوروی و در ورای آن تلاش جهت گسترش حوزه نفوذ خود برای تبدیل شدن به قدرت منطقهای برتر در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز سبب شده تا ترکیه با نگاهی ویژه به این منطقه بنگرد و از اینرو این منطقه از جایگاه بالایی در نگرش ترکیه برخوردار شود.
همانگونه که در این نوشتار به آن پرداخته شد، هر چه از زمان ظهور این کشورهای جدید در منطقه آسیای مرکزی و فروپاشی اتحاد شوروی دورتر میشویم، دولتهای ایران و ترکیه با آگاهی از ضررهای متقابل رقابت بیش از حد بهویژه در زمینه اقتصادی و البته انرژی (نفت و گاز) و همچنین با کشف زمینههای همکاری مشترک از جمله مسائل امنیتی که هر دو کشور با آن روبرو بودند، سعی کردهاند تا از دامنه رقابت کاسته و روابط خود را بهسوی همکاری و یا دستکم آمیزهای از همکاری و رقابت سوق دهند."