چکیده:
جستار حاضر، قصص قرآنی را از دیدگاه روایتشناسی بررسی میکند. فرضیه این پژوهش مبنی بر این است که میان قصص قرآنی و روایتشناسی رابطهای وجود ندارد. در ادامه به پیشینه مطالعه ادبی قرآن و کتاب مقدس اشاره میشود. در پیکره اصلی مقاله، تبارشناسی واژگان قصص قرآنی مشاهده میشود. آنگاه، مؤلفههای روایتشناسی، یعنی سطوح داستان و متن معرفی و این مؤلفهها در قصص قرآنی به کار گرفته، سپس، نمونههایی از داستانهای قرآنی در پرتو رویکرد روایتشناختی مطالعه میشوند. در پایان، بیش از ده یافته تازه درباره ارتباط میان قصص و روایتشناسی بازگو میشود و این نتیجه حاصل میآید که در مجموع، میان قصص قرآنی و روایتشناسی ارتباط مثبت وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"با اضافه کردن مؤلفههایباقیماندۀ متن روایی،میتوان نمودار چتمن را اندکی بسط داد: (به تصویر صفحه مراجعه شود) اما پرسش اینجاست که آیا این الگو دربارۀ قصص قرآنی نیز کارایی دارد و یا بایدآن را دستکاری کرد؟به نظر میآید خداوند در مقام صاحب اصلی قرآن،از رهگذرزبان وحی،به واسطۀ جبرئیل و از زبان پیامبر در مقام راوی،قرآن را برای هدایت مردمدر مقام گیرندگان/خوانندگان واقعی(چه مردم همعصر پیامبر چه مردم سایر دوران)فرو فرستاده است.
از این رو،به نظر میآید درقرآن نیز همانند ادبیات داستانی روایی مصنوع بشر با دو سطح یا بهتر است بگوییم باسه سطح روبهروییم:خواننده ابتدا با گشودن قرآن و خواندن داستانهای آن با سطحدوم،یعنی سطح متن/طرح نهایی/سوژه/پیرنگ/گفتمان روبهرو میشود،سپس درحین خوانش سطح متن،با شیوۀ روایت/روایتگری قصص آشنا میشود:اینکه راوی(راویان)این داستان کیست؟روایتشنو(های)آن کدام است؟زاویۀ دید چیست و آیاحوادث به صورت درونی کانونی شدهاند(کانونیشدگی درونی)یا بیرونی(کانونیشدگی بیرونی)؟چه کسی صحبت میکند؟آیا این گفتار و اندیشه،مستقیمباز نمایی شده است(سخن مستقیم)یا غیر مستقیم(سخن غیر مستقیم)یا ترکیبی ازهر دو(سخن غیر مستقیم آزاد)؟آیا اشخاص واقعیاند(چنان که در شخصیتپردازیسنتی از آن سخن میگویند)یا برساختهایی متنیاند که تابع کنش و رخدادهایداستانیاند(چنان که در روایتشناسی ساختارگرا مطرح میشود)؟آیا زمان و مکانواقعی است؟آیا گذشت زمان رخدادها،گاهشمارانه و خطی است یا غیر خطی؟آیاحوادث پیش از زمان تعیین شدۀ خود در متن ذکر شدهاند(آیندهنگری29)یا پس از آن(گذشتهنگری30)؟خواننده پس از رویارویی با این پرسشهاست که قادر است رشتۀحوادث اصلی/مادۀ خام/طرح اولیه/فابولا را در ذهن بازسازی و داستان را درک کند.
genette(1980)\story\narrative\narrating rimmon-kenan(1983)\story\text\narration toolan(2001)\story\text\narration todorov(1966)\histoire\discourse\ genette(1972)\histoire\recit\narration bal(1977)\histoire\recit\texte narratif chatman(1978)\story\discourse\..."