چکیده:
شاهنامه فردوسی گنجینه بی‌بها و گران‌سنگ زبان و ادبیات فارسی است. شاهنامه‌پژوهان در حوزه زبان و محتوای شاهنامه تحقیقات بسیار گسترده‌ای انجام داده‌اند. اینکه شاهنامه از نظر طبقه‌بندی ادبی جزء کدام نوع ادبی قرار می‌گیرد و ویژگی‌های صورت و محتوایی کدام نوع ادبی را بیشتر در خود دارد، می‌تواند پرسشی نو و قابل طرح در شاهنامه‌پژوهی باشد. اشاره مکرر و صریح فردوسی به داستانی و روایی‌بودن شاهنامه می‌تواند نگرشی از دیدگاه داستان‌نویسی و عناصر آن به‌روی خوانندگان این اثر بگشاید. اگرچه به‌احتمال زیاد شالوده و چارچوب داستان‌های شاهنامه از پیش طرح‌ریزی شده و در اختیار فردوسی قرار گرفته است، پرورش شخصیت‌ها، روابط علت و معلولی قوی میان حوادث، فضاسازی، صحنه‌پردازی، گفت‌وگوهای متنوع و متناسب با وضعیت موجود، کشمکش‌های مختلف و بهره‌گیری از اغلب عناصر داستانی، شاهنامه را مجموعه‌ای بسیار منسجم و کارآمد در زمینه داستان‌پردازی قرار داده است. عنصر «کشمکش» که از وابسته‌های عنصر پیرنگ است، متناسب با موضوع و به‌گونه‌ای گسترده در داستان‌های شاهنامه حضور دارد. در این مقاله، این عنصر در داستان «سیاوش» بررسی می‌شود.
خلاصه ماشینی:
"سخن کاووس وجود او را دگرگون و درونش را دچار آشوب می‌کند: {Sسیاوش چو بشنید گفتار شاه#همی کرد خیره بدو در نگاه#زمانی همی با دل اندیشه کرد#بکوشید تا دل بشوید ز گرد#گمانی چنان برد کو را پدر#پژوهد همی تا چه دارد به سر#که بسیاردان است و چیره‌زبان#هشیوار و بینادل و بدگمان#بپیچید و بر خویشتن راز کرد#از انجام آهنگ آغاز کردS}(ب 153-15/157) -سیاوش هنگام ورود به حرمسرا نیز دچار کشمکش درونی می‌شود: {Sچو برداشت پرده ز در هیربد#سیاوش همی بود ترسان ز بدS}(ب 17/184) سیاوش در بیشتر صحنه‌های داستان در جدال با درون خود به سر می‌برد؛از هنگامرفتن به حرمسرای کاووس تا رفتن به توران.
نشانه‌های وجوداین کشمکش را می‌توان در سخنان او با دو پهلوان خود،بهرام و زنگه،مشاهدهکرد: {Sسیاوش چو بشنید گفتار اوی#ز رستم غمی گشت و برتافت روی#ز کار پدر دل پراندیشه کرد#ز ترکان و از روزگار نبرد#همی گفت صد مرد ترک و سوار#ز خویشان شاهی چنین نامدار#همه نیک‌خواه و همه بی‌گناه#اگرشان فرستم به نزدیک شاه#نه پرسد نه اندیشد از کارشان#همان‌گه کند زنده بر دارشان#به نزدیک یزدان چه پوزش برم#بد آید ز کار پدر بر سرم#ور ایدونک جنگ آورم بی‌گناه#چنان خیره با شاه توران سپاه#جهاندار نپسندد این بد ز من#گشایند بر من زبان انجمن#و گر باز گردم به نزدیک شاه#به طوس سپهبد سپارم سپاه#ازو نیز هم بر تنم بد رسد#چپ و راست بد بینم و پیش بد#نیاید ز سودابه خود جز بدی#ندانم چه خواهد رسید ایزدیS}(ب 1010-66/20) تعارض او در رفتن به توران باعث می‌شود احساس یأس و ناامیدی در وجود اوریشه دواند."
(
, 
, 
)
