چکیده:
تاریخ اسلام در هند و جنوب شرق آسیا از موضوعاتی است که در ایران به آن کمتر توجه شده است. بنابراین پژوهش در این زمینه، از اهمیت بنابراین پژوهش در این زمینه و ضرورت خاصی برخوردار است. مقاله ی پیش رو فراز و فرود نخستین دولت اسماعیلی شبه قاره هند را مطمح نظر قرار داده است. اسماعیلیان نخستین تلاش های خود را از اواخر قرن سوم هجری قمری آغاز کردند که اوضاع سیاسی و اجتماعی منطقه، تلاش های آنان را قرین موفقیت گردانید. گزارش منابع نیز حاکی از موفقیت سریع دعات اسماعیلی و اقبال حاکمان و مردم به آیین آنان است. البته دولت اسماعیلیان مستعجل بود و نتوانست بیش از چند دهه به حیات سیاسی خود ادامه دهد و در برابر حملات محمود غزنوی از پای درآمد و در واقع نزاع عباسیان و فاطمیان در هند به سود بنی عباس به پایان رسید. در این مقاله با استفاده از اسناد و مدارک کتابخانه ای در ایران و هند و با روش توصیفی - تحلیلی این مسأله بررسی گردیده است.
خلاصه ماشینی:
"هندوها نیز امیدوار بودند که با پذیرش آیین اسماعیلی حکام عرب را از سرزمین خود بیرون برانند و بخشی از میراث نیاکانشان که اعراب مسلمان، آن ها را تصرف کرده بودند، باز پس گیرند ( هالیستر، 1373: 381 ) آیا حکومت اسماعیلیان در سند پاسخی مناسب به این نارضایتی ها بود؟ و اهداف آنان را عملی می کرد ؟ آغاز دعوت اسماعیلیان در سند تأسیس حکومت امامان فاطمی به رهبری عبیدالله مهدی در سال 297 هـ ق در شمال آفریقا، دوره ی ستر را پایان داد و رقابت و دشمنی عباسیان با اسماعیلیان از آن زمان وارد مرحله ی دیگری شد.
( شهرستانی، 1373،ج1: 222 و 260، Duwrani, 1849: 15 و Maclean, 1989: 134) برتلس معتقد است که تلاشهای المعز خلیفه فاطمی برای اقناع قرمطیان سند، مبنی بر پذیرش« امامت مستمر و بلاانقطاع » و دست برداشتن از عقیده ی جماعت واقفیه ناکام مانده است ( برتلس، 1346: 92 ) اما این نظر، محل تأمل است؛ چون بین قرمطیان سند و فاطمیان مصر به خصوص در دوره ی جلم بن شیبان نامههای زیادی رد و بدل شده و نیز هدایای فراوانی که به احتمال زکات یا دیگر وجوهات مذهبی بود، به دربار مصر ارسال میگردیدکه از نشانههای وابستگی قرمطیان سند به فاطمیان است.
البته ممکن است که قرمطیان سند از پاسخهای امام فاطمی کاملا قانع نشده باشند، یا بخشی از قرمطیان سند کماکان بر عقاید واقفیه مانده باشند، ولی به جهت مصالح سیاسی در برههای خاص با امامان فاطمی، روابط برقرار کرده باشند؛ چنانکه بعدها روابط خود را در پی ناهماهنگی بین فاطمیان و قرمطیان یمن و بحرین با آن ها بر هم زدند و هنگام حمله ی محمود به سند، ادعا کردند که رعیت و پیرو خلیفه ی عباسی هستند که البته این ادعا تنها برای مصونیت از حملات غزنویان بود."