چکیده:
مقاله حاضر به بررسی مبحث «هویت» در کتاب های درسی جامعه شناسی 1 و 2 (رشته ادبیات و علوم انسانی)، چاپ سال 1386 می پردازد. مولفین این کتاب ها مقوله هویت را در کتاب درسی جامعه شناسی 1 از سطح فردی شروع کرده اند و با تاکید بر هویت ملی در کتاب درسی جامعه شناسی 2، سایر لایه های هویتی، به ویژه هویت قومی را مسکوت گذاشته اند. محققان در صدد بوده اند که رویکرد مسلط بر آموزش مفهوم هویت را در کتاب های درسی جامعه شناسی، برای جامعه چند قومی ایران 1 تحلیل و بررسی کنند. آن ها با روش مطالعه اسنادی و تکنیک تحلیل محتوا، مبحث هویت در کتب مذکور را به چالش کشیده اند. نتایج تحقیق در بخش تحلیل محتوای متون این کتاب ها نشان می دهد که هویت ملی 146 بار، هویت مذهبی 65 بار و هویت قومی 10 مورد، آن هم به صورت کلی، مطرح شده اند. هم چنین نتایج تحلیل تصاویر این کتاب ها نشان می دهد که 64.71 درصد از تصاویر فصل هویت کتاب جامعه شناسی 1 به هویت مردان و 23.53درصد به هویت زنان اشاره دارد؛ جامعه شناسی 2، تصاویر مرتبط با هویت مردان 51.72 درصد و تصاویر مربوط به هویت زنان 6.9 درصد از تصاویر فصل هویت را تشکیل می دهند.
This paper exami ncd the concept of identity in sociology textbooks taught at the first two years at high schools. The examination of textbooks revealed
that the authors focused on individual identity in Sociology ( 1) and stressed national identity in Sociology (2) while ignoring ethnic identity among other identities. The present study was aimed at exploring dominant approach in dealing with identity in sociology textbooks in the Iranian multi-ethnic society. Documentary study and content analysis was used for examination. National identity followed by religious identity received much more attention than ethnic identity. Further, analysis of illustrations revealed that men arc presented in more than 50% of pictures whereas the share of women ranged from 7% to 24/..
خلاصه ماشینی:
محققان در صدد بودهاند که رویکرد مسلط بر آموزش مفهوم هویت را در کتابهای درسی جامعهشناسی،برای جامعهی چند قومی ایران 1 تحلیل و بررسی کنند.
اهداف با توجه به اینکه هویت محصول خودشناسی فردی و گروهی است و به بازسازی،بهینهسازی و روزآمدی نیازمند است،براین اساس اهداف مطالعهی خود را بهطور خلاصه ذکر میکنیم: الف)بررسی ویژگیهای محتوای کتابهای درسی جامعهشناسی 1 و 2 در مورد مفاهیم هویت قومی،مذهبی و ملی.
ب)در کتب درسی جامعهشناسی 1 و 2 بر هویت مذهبی و ملی بیشتر تأکید شده است.
د)در کتب درسی جامعهشناسی 1 و 2 به هویت قومی توجه نشده است.
روش بررسی در این مقاله روش اسنادی و با تکنیک تحلیل کیفی محتوا صورت گرفته است، روش تحلیل محتوا،که گاهی استنباط نتایج براساس بودن یا نبودن ویژگیهایی در پیام تعریف شده است،غالبا برای احراز بهتر مسائل علوم اجتماعی-کاربردی مورد توجه قرار گرفته است(هولستی، 1380:22).
در جامعهشناسی 2 از شش مورد(هویت قومی)،پنج مورد اقوام دیگر جهان،بهصورت کلی،ذکر شده است و مورد دیگر(تنها مورد جدی هویت قومی در ارتباط با جامعهی ایران)بهصورت فعالیت آخر درس(صفحه 50)مطرح شده است که در اینجا عینا آن را ذکر میکنیم: «اگر افراد در موقعیتهایی که باید خود را بهعنوان ایرانی بشناسند،بر هویت محلی و قومی خویش (تهرانی،شمالی،کرد،بلوچ،ترک و...
نتیجهگیری با توجه به اینکه در عصر جهانی شدن،هویتهای قومی جانی دوباره گرفتهاند،برخورد سیاسی و غیرعلمی با مفهوم هویت و تنوع فرهنگی جامعه موجب تضعیف احساس تعلق و میزان تعهد به جامعه شده و افراد را به حاشیه و انزوا و ناهنجاریهای اجتماعی میکشاند.