چکیده:
یادداشت زیر، نگاهی گذرا به »گریه از منظر روایات دینی« است. همچنین گذری است بر فواید و پیامدهای تکوینی و تشریعی گریستن که جایگاه ویژهای در فرهنگ دینی و بومی ما دارد؛ زیرا اشک، پیوند درونیترین حالات و عواطف انسانی با آرمانهای انسانی، و نوعی واکنش اصیل و عمیق در برابر آنچه آدمی را متأثر کرده است. از آنجا که دین، با ژرفترین لایههای درونی انسان سروکار دارد، اشک و گریستن، موقعیت ویژهای مییابد و از همین رو در قرآن و روایات، اشارات روشنی به آن شده است. در این مقاله کوشیدهایم، بیشتر به »اشک« و »گریه« از منظر کلی بنگریم و درباره گریستن بر مصائب اهل بیت(ع) به اشارت قناعت کردهایم.
خلاصه ماشینی:
"در روایات دینی ما، گریستن مؤمنانه و عارفانه و سوگوارانه، بسیار سفارش و تحسین شده است و چنانکه در احادیث باب بکاء بنگریم، درمییابیم که اشکباری معنوی، باعث زلالی قلب، سبکی روح، لطافت دل، نورانیت سیما و پیوند قلبی با اولیای خدا میشود.
اما انواع گریه منحصر به دو نوع پیشگفته نیست؛ بلکه گریه انواع فراوانی دارد که در متون دینی درباره اکثر آنها آیات و روایاتی را میتوان یافت؛ برخی از آنها بدین قرار است: 1.
گریه هنگام استماع کلام الله نیز در متون دینی بسیار مدح و سفارش شده است و همچنین گریستن در مصایب اهلبیت پیامبر(ص) بهویژه حضرت ابیعبدالله(ع) از چنان ارج و ارجی برخوردار است که در شمار مهمترین شعائر مذهب تشیع درآمده است، و به دلیل شهرت این مسئله در اینجا به آن نمیپردازیم.
اما از روایات شیعی چنین برمیآید که گریه به دلیل فواید فراوان آن ارج و اجر دارد؛ به جز برخی گریههایی که مصداق فریب و دروغ و بدگمانی به فضل الهی است و انسان بر آنها اختیار دارد.
P} در تاریخ تشیع، گریه جایگاه ویژهای دارد؛ زیرا در مواقع بسیاری شیعیان از همین طریق توانستهاند مرام و منش خود را نگه دارند و چون گریه عاطفیترین واکنش انسان محسوب میشود، جلوگیری از آن برای مخالفان و حاکمان ممکن نبوده است.
بنابراین در گریههای عزاداری هم نباید از فواید جنبی گریستن غافل بود و آن را فقط ذخیرهای دانست برای آخرت؛ بلکه فواید و آثار مبارک گریه، آثار فراوان دنیوی نیز دارد و از همین رو هماره باید چشم را آماده اشک و گریه نگه داشت و درهای قلب را به روی انقلابات درونی و سرازیزی اشک از چشم باز کرد."