چکیده:
از شاخه های مسئله علم امام موضوع منابع علم امام است. شناخت منابع علم امام، میزان حساسیت نسبت به گفتار ایشان را معین کرده و ملاکی روشن برای گون? مواجهه با سخنان ایشان است. در روایات، از منابع علم امام، نوشتاری بنام الجامعه دانسته شده که گاه از آن به صحیفه تعبیر شده است. الجامعه یکی از دو کانون اصلی علم امام علی (علیه السلام) به احکام و حلال و حرام الهی، در کنار سرچشم? دانش زای الف باب(هزار در علم) است که فرآیند آن آگاهی سایر پیشوایان شیعه به احکام الهی است. نگارش این نوشته در زمان پیامبر توسط امیرالمومنین، بر روی قطعات متعددی از پوست صورت یافته است. دانش این صحیفه، آنگونه که عنوان آن نیز نمایانگر است، امام را از دیگران بی نیاز و مردم را برای دسترسی به حقایق احکام، نیازمند امام می نماید. این امر نشانه ای بر تکمیل دین و عرض? کامل حلال وحرام توسط پیامبر اعظم(صل الله علیه وآله وسلم) است و نقشی موثر در تبیین معارفی از دین و استحکام بخشی از آن داشته است.
خلاصه ماشینی:
نگاشته حاضر با تلفیقی از نگاهها، پژوهش و تحلیلی حدیثی، کلامی، تاریخی از روایات و گزارشهای موجود در این موضوع ارائه نموده است، تا علاوه بر بررسی چیستی کتاب الجامعه 1 به نقش آن در استحکام بخشی و تبیین آموزههای اعتقادی پیوند یافته با آن، یعنی مسئله پایان نبوت و پرسش از نیازمندی به احکام مسائل جدید و منبع آن؛ و مسئله امامت و ویژگیها امام و چگونگی تشخیص مصداق آن و جایگاه الجامعه در این فرآیند، بپردازد.
(نک : فتال نیشابوری، 467) ایجی در مواقف در مبحث علم، در ذیل طرح مسئله علم به شیء مستلزم علم ضروری به عالم بودن است وگرنه دچار تسلسل علم میشویم، برای نمونه به کتاب جفر و الجامعه اشاره میکند و شریف جرجانی در شرح مواقف در تبیین، جفر و الجامعه را از نگاشته های امام علی (علیه السلام) دانسته که دربردارنده دانش و از جمله علوم فراوانی از آینده بوده است که به صورت رمزی نگاشته شده بوده است و فرزندان ایشان نیز از دانش آن بهرهمند بودهاند.
به عنوان نمونه مصحف فاطمۀ (سلام الله علیها) که جزء منابع مورد تاکید ائمه (علیهم السلام) میباشد منبع شناخت و آگاهی از علوم ویژهای بوده است، و یا روایت حارث نضری (طوسی، 408 ح 916؛ صفار، 316 ح 1) از امام صادق (علیه السلام) با توجه به مضمون روایات الجامعه که آن را مشتمل بر تمام احتیاجات مردم در مسائل فقهی میداند، بیانگر این مطلب است که مصادر و مجاری علومی چون نکت در قلب و نقر در اذن، مسائلی سوای احکام و عبادات میباشد.