چکیده:
مورفولوژی و رفتار شبکهی زهکشی رودخانه ها به تغییرات حاصل از فعالیت های زمین ساختی، داده های رسوبشناسی و دینامیک جریان، بسیار حساس بوده و الگوی آنها تا حد زیادی از این عوامل تاثیر میپذیرد. این پژوهش، تاثیر این فعالیتها را بر تغییرات مورفولوژی و بستر رودخانهی کل، واقع در شمالغربی تنگهی هرمز، مورد بررسی قرار داده است. مهم ترین شواهد آن، تغییر مسیرهای متعدد این رودخانه در دوره های زمانی مختلف است. همچنین مکان این تغییر مسیرها نیز، محدودهی مشخصی را در سطح دلتا نشان می دهد و بهنظر می رسد بیشتر تحت تاثیر حرکات زمینساختی و دینامیک جریان باشد. هدف از این پژوهش، بررسی شواهد موجود و ارزیابی تاثیر این عوامل در تغییرات بستر رود کل در محدودهی دلتا است. برای دستیابی به این هدف و برای شناخت شیوهی عملکرد و میزان اثرگذاری عوامل گفتهشده در مورفولوژی و رفتار رودخانهی مورد مطالعه، آثار زمین ساختی، ویژگیهای رسوب و دینامیک جریان مسیر آبراههی رود کل، بهعنوان دادهها و نیز، پارهای از شاخص های مورفومتریک بهعنوان ابزارهای مفهومی برای شناخت شیوهی عملکرد آنها و زمینساخت منطقه، مورد استفاده قرار گرفته است. سپس نتایج بهدستآمده با انجام کارهای میدانی گسترده، کنترل شدهاند. علاوهبراین، از عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای، نقشه های توپوگرافی و زمینشناسی، بهعنوان ابزارهای مقایسهی زمانی و مکانی پژوهش استفاده شده است. نتایج بهدستآمده از تحلیل دادهها با شاخص های مذکور و نیز، داده های ژئودینامیک نشان میدهد که منطقهی مورد مطالعه تا اندازهی زیادی از فعالیت های زمینساختی کواترنری متاثر شده است با این تفاوت که میزان تاثیرگذاری فعالیت در همه جای آن یکسان نیست، بلکه قسمتهای بالادست بیشتر از بخشهای پاییندست دلتا از این فعالیت ها تاثیر میپذیرند.
خلاصه ماشینی:
"برای دستیابی به اینهدف و برای شناخت شیوهی عملکرد و میزان اثرگذاری عوامل گفته شده در مورفولوژی و رفتاررودخانهی مورد مطالعه،آثار زمینساختی،ویژگیهای رسوب و دینامیک جریان مسیر آبراههیرود کل،به عنوان دادهها و نیز،پارهای از شاخصهای مورفومتریک به عنوان ابزارهای مفهومیبرای شناخت شیوهی عملکرد آنها و زمینساخت منطقه،مورد استفاده قرار گرفته است.
نتایج بهدستآمده از تحلیل دادهها با شاخصهایمذکور و نیز،دادههای ژئودینامیک نشان میدهد که منطقهی مورد مطالعه تا اندازهی زیادی ازفعالیتهای زمینساختی کواترنری متأثر شده است با این تفاوت که میزان تأثیرگذاری فعالیتدر همه جای آن یکسان نیست،بلکه قسمتهای بالادست بیشتر از بخشهای پاییندست دلتا ازاین فعالیتها تأثیر میپذیرند.
در این میان،یمانی(1377)،تأثیر زمینساخت را از راه مقایسهی تعداد تغییر مسیرهای رودخانهها در سطح دلتاهای جلگهی ساحلی شرقتنگهی هرمز و دلتاهای ساحل شمالی دریای عمان مورد بررسی قرار داده و نتیجه گرفته است که فراوانی تغییر مسیرهابا اهمیت گسلهای منطقهی مورد بررسی،برازش نشان میدهد.
یمانی و مقصودی(1381)نیز تأثیرات زمینساخت فعال را بااستفاده از شاخصهای ژئومورفیکی در مخروطافکنهی رود تنگوئیه،در چالهی سیرجان،مورد بررسی قرار داده و نتیجهگرفتند که زمینساخت،سبب تغییر مسیر این جریان و حوضهی آبریز آن رودخانه شده است.
شواهد موجود و نیز،بررسی و مقایسهی زمانی عکسهای هوایی،تصاویر ماهوارهای و تطبیق آنها با نقشههایزمینشناسی و توپوگرافی و سپس تحلیل حرکات فعال زمینساختی در منطقه نشان میدهد که تغییرات پیچان رودها وناپایداری الگوی آبراههها،نتیجهی مستقیم و غیر مستقیم تغییر سطح اساس ناشی از این حرکات بوده و آثار آنها نیز قابلاندازهگیری است."