چکیده:
پادشاهی ماد اولین حکومت آریایی بود که از اتحادیهای از قبایل و طوایف آریایی و سایر اقوام محلی ساکن در منطقه تشکیل شد. این قبایل و اقوام محلی از دورة ماد اقتدارشان آغاز و به تدریج در زمان هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بر تعداد، حوزة نفوذ و قدرت آنها افزوده شد. این تحولات سرانجام به ایجاد نظام خاندانی در ایران باستان انجامید. این خاندانها به دلیل جایگاه معنوی و خاستگاه قبایلی و نیز به علت داشتن املاک و رعایای فراوان و لیاقت و شجاعت در فن جنگاوری و سوارکاری توانستند در طول تمام این سلسلهها جایگاه ممتازی در ساختار سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی کشور به دست آورند و در تحولات مهم سیاسی سلسلههای ایران باستان نقشی مهم بازی کنند. با توجه به نقش مهم این خاندانها در تحولات گوناگون این دوره از تاریخ ایران، این مقاله به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که آیا این خاندانها در فراز و فرود سلسلههای ایرانی نیز نقش عمدهای به عهده داشتند؟ برای پاسخگویی به این پرسش در مقاله تلاش شده است بااستناد به منابع موجود و مروری بر آغاز و فرجام سلسلههای ایرانی پیش از اسلام و با نقل شواهد تاریخی و با استفاده از پژوهشهای تاریخی به تحلیل و بررسی نقش مؤثر این خاندانها در فراز و فرود سلسلههای ایرانی این دوره پرداخته شود.
The Median Kingdom was the first Iranian dynasty based on a union of Aryan tribes and families. Following the formation of the Median government، authority of these Aryan tribes gradually increased and strengthened. Their power continued throughout the whole of ancient Iranian’s history including that of the Achaemenid، Parthian and Sasanian dynasties. Due to their ownership over the vast agricultural lands and herds as well as their influential position among their people and their military abilities they could play an important role in the historical development of Ancient Iran. This paper، based on available historical evidence، historical research methodology and theories، examines the role of these influential ruling families in historical development، in particular the rise and fall of the Iranian royal dynasties of Iran’s ancient history.
خلاصه ماشینی:
(Sansisi – Weerdenburg, 1998:212) به هر حال، به نظر میرسد در شکست دولت آشور به وسیلة مادها، سران قبایل و خاندانهای بزرگ مادی نقش اصلی را بازی کردند و در نتیجه، آنها به دنبال این پیروزی غنایم بسیار به دست آوردند؛ به گونهای که ثروت آنان بعدها در میان اقوام عهد باستان ضربالمثل شد (بیانی، 1384: 65).
نقش خاندانهای کهن در دورة ساسانیان اردشیر بابکان، که خود از طبقة روحانیون و یک مؤبدزاده بود (دینوری، بیتا: 7)، کوشید برای ایجاد تمرکز در کشور و پایانبخشی به نظام ملوکالطوایفی و حاکمیت سران قبایل حکومتگر از قدرت دین استفاده کند (ایمانپور، 1369 :211؛ 7: 2008، Kreyenbroek).
ذکر مکرر عدد هفت احتمالا اشارهای به سنت ایرانی است که بیشتر از هفت خاندان حکومتگر در طول تاریخ ایران باستان نام میبرند؛ در حالی که با توجه به ادامه و حضور خاندانهای پیشین در ایران؛ یعنی، مادها، پارسها و بعد پارتیان- که با وجود تحولات سیاسی در کشور به حیات سیاسی خود ادامه دادند- به نظر میرسد که در دورة ساسانی تعداد آنها بیش از این هفت خاندان معروف بوده باشد (برای آگاهی از تعداد این بزرگان و درباریان مقایسه کنید با نصرالهزاده، 1384: 235-234؛ اکبرزاده، 1385: 40 و 30-27 به خصوص که علاوه بر خاندانهای پارسی و مادی بسیاری از خاندانهای بزرگ پارتی مانند خانوادههای سورن، کارن و مهران نیز در این دوره حضور داشتند.
The Persian Empire: A Corpus of Sources from the Achaemenid Period,Vol I, Published by Routledge, London and New York.