چکیده:
فرماندهان نظامی در عملکردشان با زیردستان با پارهای از مسائل جاری نظامیان روبهرو میشوند که عرف اخلاقی نظامیان آنها را پذیرفته، ولی با آموزههای اخلاقی اسلامی تزاحم دارند یا برعکس، ازاینرو فرماندهان نظامی مسلمان دچار تردید اخلاقی در برخی مسائل میشوند، مسائلی، چون تنبیههای همگانی مجرمان و غیرمجرمان، رفتار اطلاعاتی با دوستان صمیمی که میتواند منافقانه باشد. هدف از این پژوهش نیز یاری رساندن فرماندهان برای تصمیمگیری درست در این مسائل با محوریت دیدگاههای امام علی( در نهج البلاغه است.این مقاله با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی به آرای امام علی( درباره برخی از مسائل اخلاقی چالشبرانگیز نظامیان میپردازد. حاصل این پژوهش، اصولی است که در رفتار فرماندهی با کادر و افراد تحت امر خود به کار میآیند که عبارتاند از: 1. خدا و عدالتمحوری در برخورد با نیروها؛ 2. اولویت مصالح امنیتی و دفاعی اسلام بر مصالح دیگری، چون مصالح فردی و خانوادگی.
خلاصه ماشینی:
"در حل مسئله میتوان گفت: اولا، میان این دو اصل، منافاتی نیست، زیرا امام( نیز (در همان نامة 50) در جملة «حق شما بر من آن است که جز اسرار جنگی هیچ رازی را از شما پنهان ندارم» 370 رهنمون میفرمایند که هم باید یکرنگی فرمانده و هم اسرار نظامی حفظ شود 371 و فرمانده میتواند با توجیه یاران و دوستان خود به آنان بفهماند که از گفتن برخی مسائل و احیانا پاسخ برخی خواستهها به سبب تعهد و پیمانی مقدس، اخلاقا معذور است.
شکی نیست که امام علی( جایگاه عظیمی برای ارتش و فرماندهان قائل است، 400 اما از نظر آن حضرت، رفتار فرماندهی و تربیت نیرو باید به گونهای باشد که هم زمینة سوءاستفاده کمخردان را از میان ببرد و وقار و حریم فرماندهی حفظ شود، مانند آنکه در مسائل غیرمهم، فراوان و مستقیما نیرو را تنبیه نکند، 401 و هم نیرو بتواند به فرمانده نزدیک شود و در صورت لزوم، کلام حقش را اظهار نماید.
برخی چون گزینش نیرو برای امور اداری را کماهمیت میدانند با اندکی تحقیق و اصل «خوشبینی» به مؤمنان، انتخاب خود را انجام میدهند، اما حضرت علی( این رفتار را نمیپسندد و برای انتخاب آنها چند نکته بیان میفرماید: الف) اصل بر عدم حسن ظن باشد، زیرا ممکن است در «پس ظاهرسازیهای افراد، نه خیرخواهی وجود داشته باشد و نه از امانتداری نشانی یافت شود."