چکیده:
هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی برنامههای پیشگیری از سوءمصرف مواد در تغییر نگرش دانشآموزان و عوامل موثر بر آن است. روش: برای این منظور، با استفاده از روش فراتحلیل، مطالعاتی که به ارزیابی برنامههای پیشگیری پرداخته بودند، گردآوری شدند. برای گردآوری مطالعات از کلید واژههای مرتبط استفاده شده و جستجو در سایتها و پایاننامههای تحصیلات تکمیلی دانشگاهها صورت پذیرفت و مطالعاتی که با معیارهای ورود به فراتحلیل همخوانی داشتند گزینش شدند و اطلاعات مورد نظر برای آزمون فرضیهها با پرسشنامه معکوسی که توسط نویسندگان تهیه شده بود، استخراج شد. از 20 مطالعه گزینش شده، آمارههای مناسب برای محاسبه اندازه اثر و اطلاعات مورد نیاز دیگر ثبت شده و با نرم افزار2CMA به محاسبه اندازه اثرها و تجزیه و تحلیل اقدام شد. یافتهها: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که در مجموع برنامههای پیشگیری از سوءمصرف مواد در تغییر نگرش دانشآموزان نسبت به سوءمصرف مواد موفق بوده است. مقدار اندازه اثر تلفیق شده (608/ 0=d) بوده و به لحاظ آماری نیز معنادار است. از آنجاییکه این مقدار در دامنهای بین 6/ 0 تا 7/ 0 قرار دارد، طبق دستهبندی کوهن متوسط ارزیابی میشود. همچنین، نتایج نشان میدهد متغیرهایی نظیر داشتن مبنای نظری، رویکرد تعاملی در ارایه برنامه، شدت برنامه، استفاده از راهبردهای آموزشی متنوع در ارایه، استفاده از آموزشدهندگان همتا به لحاظ آماری تاثیر معناداری بر اثربخشی برنامه پیشگیری داشته و برنامههای اثربخشتری را در تغییر نگرش دانشآموزان پدید آورده است. نتیجهگیری: برای دستیابی به برنامههای اثربخشتر در تغییر نگرش دانشآموزان بایستی متغیرهای فوق را در تدوین و اجرای برنامهها مد نظر قرار داد.
Aim: the aim of current study was the study of the effectiveness of prevention programs of students’ attitude change toward substance abuse and its effective factors.
Method: for this purpose، the studies which related to evaluation of prevention program were gathered. For gathering of these researches related keywords were used and search was done in sites and universities dissertations. Finally، the researches which were conformed to the entrance criterions، were selected and considered information for testing of hypothesizes was extracted by reverse questionnaire which provided by authors. Of 20 selected studies proper statistics for calculation of effect size and other required information were recorded and analyzed by CMA2.
Results: the findings showed that altogether، prevention programs of substance abuse were successful on students’ attitude change. The pooled effect size was significant. Because of the amount of pooled effect size was placed in range of 0.6-0.7، and then according to Cohen’s opinion is classified as moderate effect size. The results also، showed the variables as having of theoretical base، transactional approach in program presentation، the severity of program، the using of diversity educational strategies in presentation، the using of peer instructors were affected significantly on the effectiveness of programs.
Conclusion: For attaining of more effective programs on students’ attitude change toward substance abuse these results should be considered.
خلاصه ماشینی:
"همچنین، نتایج نشان میدهد متغیرهایی نظیر داشتن مبنای نظری، رویکرد تعاملی در ارایه برنامه، شدت برنامه، استفاده از راهبردهای آموزشی متنوع در ارایه، استفاده از آموزشدهندگان همتا به لحاظ آماری تاثیر معناداری بر اثربخشی برنامه پیشگیری داشته و برنامههای اثربخشتری را در تغییر نگرش دانشآموزان پدید آورده است.
برای آزمون این فرضیه که «برنامههای پیشگیری که بر مبنای تئوریک ساخته و پرداخته شدهاند در مقایسه با برنامههایی که فاقد مبنای نظری هستند، اثربخشی بیشتری در تغییر نگرش دانشآموزان داشته و اندازه اثر بزرگتری را به وجود میآورند» نتایج آزمون آماری در جدول زیر ارایه شده است.
جدول3: نتایج آزمون آماری برای بررسی تأثیر استراتژی آموزش بر اثربخشی برنامهها در تغییر نگرش دانشآموزان استراتژی آموزشی تعداد اندازهاثر آمارهZ معناداری آمارهQ درجه آزادی معناداری نتیجه یادگیری فعال 1 114/1 185/7 0005/0 591/17 2 0005/0 تایید فرضیه نیمه فعال 7 917/0 660/5 0005/0 غیرفعال 18 450/0 478/5 0005/0 کل 26 608/0 299/7 0005/0 - - - - همانگونه که در جدول فوق مشاهده میشود راهبردهای آموزشی فعال (دارای بحث گروهی و استفاده از آموزش دهندگان همتا) اثربخشترین برنامههای پیشگیری در تغییر نگرش دانشآموزان بودند.
در واقع، نتایج پژوهش حاضر گویای این مطلب است که هرچه بین آموزش برنامه پیشگیری و ارایه پسآزمون فاصله افتد، از اثربخشی برنامه پیشگیری از سوءمصرف مواد در تغییر نگرش دانشآموزان کاسته نمیشود و اگر کاهشی نیز در آن رخ دهد، ناشی از شانس و تصادف است و نه چیز دیگر.
در فراتحلیل حاضر نیز شواهدی ارایه شد که نشان میدهد بین تعداد جلسات ارایهی برنامه پیشگیری از سوءمصرف مواد و اثربخشی آن در در تغییر نگرش دانشآموزان نسبت به سوءمصرف مواد رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد."