چکیده:
بخش عمده ای از جمعیت استان آذربایجان شرقی، با توجه به شرایط طبیعی آن، در فضاهای جغرافیایی معینی مانند: دره ها، کوه پایه ها و اراضی محدود دشتی و جلگه ای متمرکز شده است. بر اثر افزایش جمعیت وگسترش مراکز شهری- صنعتی، فشار سنگینی بر این فضاهای محدود وارد آمده و محیط زیست آن ها شدیدا مورد تهدید قرار گرفته است. نوشتار حاضر بر اساس یافته های تحقیقی باعنوان «الگوهای ساماندهی سکونتگاههای دره ی اسکو با تاکید بر محیط زیست» و با هدف بررسی تاثیر رشد جمعیت و گسترش سکونتگاههای دره ی اسکو بر تخریب اراضی کشاورزی و محیط زیست آن تهیه شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، در یک دوره ی زمانی سیزده ساله (81-1368)، حدود دوازده درصد بر تعداد جمعیت و هفتاد و هفت درصد بر مساحت اراضی ساخته شده محدوده ی مورد مطالعه، افزوده شده است (صدرموسوی، 1386). افزایش در وسعت زمین های زیر ساختمان بسیار سریع بوده و به طور چشمگیری از مساحت باغات و اراضی کشاورزی به نفع اراضی مسکونی و کاربری های غیر کشاورزی کاسته شده است. اگر این روند ادامه یابد، سرسبزی و زیبایی دره ی مذکور در آینده ی نزدیک از فضای جغرافیایی محدوده حذف شده و منطقه با یک بحران زیست محیطی روبرو خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
٤. نحوه ی توزیع جمعیت در منطقه و روند تحولات جمعیتی سکونتگاهها: در محدوده ی مورد مطالعه دو نقطه ی شهری (اسکو و خسروشهر) و شش نقطه روستایی (اسفنجان ، باویل علیا، باویل سفلی، کلجاه ، بایرام ، دیزج ) قرار دارند، که در مجموع جمعت آنها بر اساس نتایج سرشـماری سـال ١٣٨٥، بالغ بر ٤٤٥٤٤ تن در آن سال بوده است ، که به طور مختصر به بررسی آنها میپردازیم .
جدول شماره (٢) برآورد جمعیت آبادی های محدوده ی مورد مطالعه تا سال ١٤٠٠ نام آبادی جمعیت جمعیت آتی نرخ رشد (درصد درسال ) 1375 1390 1400 1375-90 1390-1400 1375-1400 باویل سفلی 1520 1700 2000 0,75 1,64 1/10 باویل علیا 693 725 800 0,30 0,99 0,58 بایرام 2326 2700 3100 1 1,39 1/16 دیزج 2954 3600 4250 1,33 1,67 1,47 کلجاه 2192 2600 3000 1,14 1,44 1/26 اسفنجان 3627 4000 4600 0,65 1,41 0,96 جمعیت روستایی 14934 17225 20000 0,95 1,50 1,17 اسکو 14383 18000 22125 1,50 2,08 1,73 خسروشهر 10837 13000 16400 1,22 2,35 1,67 جمعیت شهری 25200 31000 38525 1,38 2,19 1,70 مأخذ: طرح توسعه و عمران ناحیه تبریز، مرحله ی اول ، جلد چهارم ١٣٨٣: ٦٧و٦٨ نمودار شماره (١) تغییر تراکم جمعیتی منطقه در طی سالهای ١٣٦٨-١٤٠٠ 14 12.
00 نوع کاربری مأخذ : تصاویر ماهواره ای منطقه در سال های ١٩٨٠و ٢٠٠٢ بدین ترتیب ؛ از انواع کاربریها فقط کاربری اراضی سـاخته شـده و اراضـی بـایر در دوره ی مـورد مطالعـه افزایش یافته و از مساحت سایر کاربریها کاسته شده است که این روند بیانگر تخریب سریع اراضی کشاورزی بر اثر توسعه بیرویه ی سکونتگاهها و فعالیت های مرتبط با آنها در دره ی اسکوچای می باشد.