چکیده:
نهج البلاغه دائره المعارفی از فرهنگ اسلامی در موضوعات متنوعی است که با محتوای غنی، تصاویر زیبا و موزون، توجه بسیاری از ادیبان و سخنوران را به خود جلب نموده است. دنیا و آخرت از جمله موضوعات اصلی و محوری نهج البلاغه است که امام با ارائه تصاویری کنایی از آن، علاوه بر نشان دادن ماهیت اصلی دنیا و آخرت، خلاقیت، ابتکار، فصاحت و هنر سخنوری خویش را نیز به مخاطب نشان می دهد. آن حضرت با تعابیر کنایی، ناپایداری دنیا و جاودانگی آخرت و فرا رسیدن زود هنگام مرگ و فاش شدن اسرار در هنگام قیامت را بیان می کند. ایشان در تصاویر کنایی خود از هم آهنگی و تناسب صوتی و آوایی و موسیقی درونی و بیرونی به خوبی بهره می گیرد و از این رهگذر بر زیبایی و جذابیت تصاویر خود می افزاید.
خلاصه ماشینی:
دنیا وآخرت از جمله موضوعات اصلی و محوری نهج البلاغه است که امام علیه السلام با ارائه تصاویریکنایی از آن،علاوه بر نشان دادن ماهیت اصلی دنیا و آخرت،خلاقیت،ابتکار،فصاحت و هنرسخنوری خویش را نیز به مخاطب نشان میدهد.
امام علیه السلام با استفاده از ابزار کنایه و امتیاز ایجاز آن،در کمترین کلمات وعبارات،مفاهیم ارزشمند و تصاویر دلنشینی را جای داده،به مخاطب منتقلمینماید؛برای مثال،از دنیا به دار الظعن(منزل کوچ)،معبر العاجلة(گذرگاه)،واز آخرت به دار الاقامة(اقامتگاه دائمی)و دار المقام(اقامتگاه)و الآجلة(آیندهنزدیک)و مرگ به الغائب المنتظر(غایبی که همگان منتظرش هستند)و الوردالمورود(آبشخور)و یوم رحیل(روز کوچ)و عقبة کؤود(گردنۀ سخت)تعبیرنموده است.
P} 1-«عاجل و آجل»کنایه از زودگذری دنیا و جاودانگی آخرت امام علی علیه السلام پس از اینکه یاران خود را به تقوای الهی سفارش میکند،درضرورت آمادگی برای جهاد و اینکه وظایف خود را در قبال خداوند به خوبیانجام دهند،و در این زمینه کوتاهی نکرده و در هر صورت بهسوی خدا حرکتکنند،میفرماید:«...
این نوع کنایات در خطبههایمختلف آمده است؛از جمله امام علیه السلام در نکوهش از غفلتزدگان میفرماید:«قدغاب عن قلوبکم ذکر الآجال و حضرتکم کواذب الآمال فصارت الدنیا أملک بکم منالآخرة و العاجلة أذهب بکم من الآجلة»؛{P2P}یاد مرگ از دلهای شما رفته است وآرزوهای فریبنده جای آن را گرفته.
امام علی علیه السلام در این عبارت،زمانهای مختلف(گذشته،حال و آینده)را بهصورت کنایه(الامس،الیوم،غدا)ترسیم کرده است و اگر این کنایات را به اعتبارمعنای حقیقی نیز در نظر بگیریم،گذر دنیای مادی و در پیش داشتن آخرت را بهذهن مخاطب نزدیکتر میکند.
2-با دقت و بررسی کنایات امام علی علیه السلام در موضوع دنیا و آخرت درمییابیم که کاربرد کنایات زمانی و مکانی در این موضوع و در بخش خطبهها،باعث زیبایی و تأثیرگذاری فوق العادهای شده است.