چکیده:
قرآن کتاب هدایت بشر در تمام اعصار است. سبک و سیاق نوشتاری آن متفاوت از دیگر کتاب‌ها بوده و تعالیم خود را به منظور فهم همه انسان‌ها، گاه با زبان ادبی و هنری در قالب مثل، قصه، و... بیان نموده است. از دیدگاه برخی، یک چهارم قرآن و از نگاه بعضی دیگر، یک ششم آن در قالب داستان یا قصه بیان شده و قریب به شصت مثل در آن وجود دارد. محور اصلی سخن در مقاله حاضر بازشناسی انواع تمثیل به‌کاررفته از حیث ساختار (اسلوب معادله، حکایت انسانی و حکایت حیوانات) و محتوا (تمثیل ساده اخلاقی، اندیشه، رؤیا، رمزی، سیاسی ـ تاریخی) در قصه‌ها و مثل‌های قرآن می باشد. نتایج مقاله، که با روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته، نشان می‌دهد ساختار مثل‌های قرآن در گروه حکایت انسانی قرار می‌گیرد و مثل‌ها از نظر محتوا جزو دو گروه «تمثیل ساده اخلاقی» و «تمثیل اندیشه» می‌باشند. قصه‌های قرآنی نیز از لحاظ ساختار در دسته حکایات انسانی و یا حکایات حیوانات قرار می‌گیرند و از لحاظ محتوا، نه‌تنها در زمره تمثیل اخلاقی و تمثیل اندیشه قرار دارند، بلکه جزو یکی دیگر از انواع تمثیل (رؤیا، رمزی، سیاسی ـ تاریخی) نیز هستند.
خلاصه ماشینی:
"در اینجا این سؤال مطرح است که شیوه بیانی قرآن چه ویژگی‌هایی دارد که سبب موفقیت و ماندگاری این کتاب شده است؟ به نظر می‌رسد می‌توان به کاربرد تمثیل به عنوان یکی از تمهیدات بنیادین در قرآن اشاره نمود که در قالب مثل و قصه بیان می‌شود.
182 نوع تمثیل اسلوب معادله، بیتی است که در یک مصراع آن، اصلی اخلاقی یا رفتاری شرح داده شده و در مصرع دوم، یک جمله کوتاه معنی‌دار که جنبه ضرب‌المثل دارد، ذکر می‌شود؛ مانند: از مکافات عمل غافل مشو گندم از گندم بروید جو زجو با توجه به تعریف، قرآن فاقد نوع تمثیل اسلوب معادله می‌باشد، لیکن نوع حکایت انسانی در تمثیلات قرآن با شخصیت انسانی دیده می‌شود و نوع حکایت حیوانات در مواردی که حیوانات شخصیت قصه هستند، وجود دارد و مثل‌ها فاقد نوع تمثیل حکایت حیوانات هستند.
نگارنده علی‌رغم نظرات فوق، حکایت از زبان حیوانات و یا قصه حیوانات را در عالم واقع محال نمی‌داند؛ چون برخی از قصه‌های قرآن از زبان حیوانات بیان شده و در عالم واقع به وقوع پیوسته است و مطابق تعریف، در حکایات حیوانات که یکی از انواع تمثیل از حیث ساختار 189 است، جانوران یا حیوانات نماینده و نمایی از آدمیان هستند و مانند آنها عمل می‌کنند و سخن می‌گویند.
نگارنده با نظر به اینکه در تعریف تمثیل رمزی، موضوعی رمزآلود بیان می‌شود و کشف رمز آن بدون آگاهی از اندیشه گوینده ممکن نیست و داستان با آگاهی‌ها و عادات جهان مادی نیز منطبق نمی‌باشد، بر این باور است که قصه همراهی موسی علیه‌السلام و خضر علیه‌السلام نمونه‌ای از تمثیل رمزی است."
(
, 
, 
)
