چکیده:
واژه «ولایت» و مشتقات آن، 233 بار در قرآن کریم به کار رفته است؛ این الفاظ گاهی به صورت اشتراک لفظی و گاهی اشتراک معنوی، گاهی اوقات دارای معانی حقیقی و گاهی مهانی مجازی هستند. اگر دو موجود دارای ارتباطی عمیق بودند به گونه ای که نتوان بین آنها فاصله انداخت و آن دو و یا یکی بر دیگری تاثیر و تاثر دانست، از واژه «ولایت» استفاده می شود. ولایت الهی بر دو قسم تکوینی و تشریعی است. تصرفات عام مربوط به همه موجودات را «ولایت تکوینی عام» و تصریفات خاص مربوط به اولیای الهی و مقربات درگاه الهی را «ولایت خاص تکوینی» گویند. «ولایت تشریعی» در امور اجتماعی، اعتباری و قانون گذاری، به معنای ارائه دستورالعمل و قانون گذاری، که در درجه اول به وسیله خداوند برای هدایت انسان ها و آن گاه خداوند این اختیار را به جانشینان خود واگذار می کند. قرب الهی، قربی اکتسابی است که در پرتو پیروی از دستورات الهی به دست می آید که در سایه آن، بندگان مومن امور خود را به خدای متعال واگذار و بر او توکل می کنند. مقربان درگاه الهی، دارای تقوای الهی بوده و از گناهان پرهیز می کنند.
خلاصه ماشینی:
"برای فهم معنای ولایت، که بخصوص در فرهنگ شیعه جایگاه ویژهای دارد، تا آنجا که در آموزههای اسلامی آمده است که قوام اسلام و فرهنگ شیعه به ولایت اهلبیت علیهمالسلام است، (کلینی، 1377ق، ج 2، ص 21) همچنین برای فهم ولایت در کلام نورانی امام سجاد علیهالسلام، در مناجات خود، باید به معنای لغوی ولایت، که در امور حسی به کار میرود، نظر افکنیم، تا با لحاظ تناسب آن با ولایت خدا و اهلبیت علیهمالسلام و ایجاد تغییر و توسعه مفهومی و تجرید آن از جنبههای حسی، آن را بر مورد بحث، تطبیق دهیم: اصل ماده «و ـ ل ـ ی» برای قرب، پیوستگی و اتصال بین دو چیز به کار میرود؛ بهگونهایکه شیء سومی بین آن دو فاصله نیندازد و هریک از آن دو چیز در دیگری اثر بگذارد.
. لازمه ولایت خاص الهی محبت است و از این نظر اگر کسی مشمول ولایت خاص خداوند قرار گرفت، محبوب خداوند نیز هست و چون محبت طرفینی است، ولایت به معنای محبت نیز طرفینی است و وقتی خداوند ولی کسی گردید، او نیز ولی خدا میگردد و بر این اساس ما درباره امیرمؤمنان علیهالسلام که بنده برگزیده خداست میگوییم: «أشهد أن علیا ولی الله.
» (عنکبوت: 2ـ3) کسی که به خداوند توکل میکند، باید بداند که خداوند کار بیهوده انجام نمیدهد و همه سنتها و تدبیرهای خداوند منطبق بر حکمت الهی است و آنگاه با چنین باوری و توفیقی که در زمینه بندگی خالصانه خداوند کسب کرده است، از خداوند درخواست میکند به تدبیر امور او بپردازد و او را مشمول ولایت خاص خود گرداند؛ چنانکه وقتی کسی به ولایت اعتباری دیگری بر خود تمکین میکند، به آنچه او انجام میدهد و قضاوتی که در حقش روا میدارد، رضایت میدهد."