ارزیابی تجربی نظریه اینگلهارت در ایران ارتباط توسعه با دینداری مقاله

سوال اصلی این مقاله این است که آیا نظریه اینگلهارت که بین سطح توسعه یافتگی و میزان دینداری ارتباط برقرار می کند، قابلیت تبیین تغییرات دینداری در ایران را دارد یا خیر؟ از این رو، نظریه اینگلهارت چارچوب نظری این مطالعه قرار گرفت و دو فرضیه زیر از آن استخراج گردید:1) بین سطح توسعه اقتصادی- اجتماعی و میزان دینداری رابطه معکوس وجود دارد. 2) بین میزان نابرابری اقتصادی و میزان دینداری رابطه مستقیم وجود دارد. فرضیات مذکور بر اساس تحلیل ثانویه داده های موجود و با استفاده از تکنیک همبستگی و تحلیل رگرسیون مورد آزمون تجربی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که ارتباط مستحکمی میان سطح توسعه اقتصادی- اجتماعی و نابرابری اقتصادی با میزان دینداری وجود ندارد. این نتیجه را می توان چالشی برای نظریات مذکورحداقل در سطح یک کشور محسوب نمود.

"حال سؤالی که ذهن را به خود مشغول می‌سازد این است که آیا رابطه‌ای که نظریه‌های سکولاریزاسیون بین سطح توسعه‌یافتگی و میزان دینداری جوامع برقرار می‌کنند در مورد ایران صدق می‌کند یا خیر؟ مبانی نظری بیشتر نظریات نومدرنیزاسیون در مورد دین،مستقیم یا غیرمستقیم«توسعه»را جز عوامل اصلی وقوع جریان سکولاریزاسیون بیان کرده‌اند که در این‌جا به بیان چند نمونه اکتفا می‌شود. یافته‌های تحقیق همان‌طور که پیشتر نیز اشاره شد ما رابطه میان متغیرهای مستقل با وابسته را از دو طریق آزمون می‌کنیم:اول از طریق تحلیل طولی برای سنجش رابطه میان متغیرهای مستقل توسعه و نابرابری با متغیر وابسته میزان نماز خواندن و دوم از طریق تحلیل مقطعی بین استانی،به این شکل که رابطه میان متغیرهای مستقل توسعه و نابرابری را با متغیرهای وابسته میزان نماز خواندن،میزان شرکت در نماز جماعت،اعتقاد به معاد و میزان دینداری(متشکل از 3 شاخص قبل)را با استفاده از داده‌های مربوط به سال 1379 در مورد استان‌های کشور بررسی می‌کنیم. دیده می‌شود که ضرایب همبستگی،رابطه‌ای قوی بین شاخص‌های توسعه و نابرابری را با متغیر میزان نماز خواندن نشان نمی‌دهند و این ضرایب ضعیف و متوسط در شرایطی که تعداد N برابر با 5 است بیشتر حاکی از آن است که رابطه‌ای واقعی بین متغیرهای مستقل و وابسته وجود ندارد. (به تصویر صفحه مراجعه شود) اگر متغیر میزان نماز خواندن را به عنوان متغیر وابسته در نظر بگیریم این نتایج به دست می‌آید: ضریب استاندارد رگرسیون توسعه انسانی برابر با 0/061-است که اگرچه جهت رابطه معکوس است و هم‌جهت با فرضیه و نظریه اینگلهارت می‌باشد،اما مقدار آن نزدیک به صفر است و مقدار معناداری متناظر با آن برابر با 0/775 است که نشان می‌دهد،نمی‌توان تصادفی بودن رابطۀ دیده شده را رد نمود."