چکیده:
قانون مدنی به عنوان قانون مادر، از اهمیت زیادی در نظامهای حقوقی رومی ژرمنی و به ویژه نظامهای حقوقی ایران و فرانسه برخوردار است. شناخت مبانی نظری این قانون بی تردید در فهم محتوای قانون مدنی و تفسیر قواعد حقوقی آن و چگونگی تحولات آن تأثیر گذار بوده و جایگاه آن را در نظام حقوقی روشنتر میکند. قانون مدنی در نظام حقوقی فرانسه مظهر عقلانیت مدرن تلقی میشود؛ عقلانیتی که محتوای خود را از عقل فطری گرفته و از ابزار قانون (کد) نیز برای تضمین این محتوا استفاده میکند. بدین ترتیب، عقلانیت قانون مدنی جنبهی ماهوی و شکلی مییابد. البته این نظریه در حقوق فرانسه امر مسلمی انگاشته نشده و مخالفانی دارد؛ به ویژه آنکه نقش سنت عرفی و سنت مسیحی، هر چند سنت مسیحی بر خلاف فقه شیعی، وحیانی نبوده و ساختهی کلیسا باشد، در شکل گیری محتوای بسیاری از قواعد آن قابل انکار نیست. در حقوق ایران نیز برخی، مبانی نظری قانون مدنی ایران را به قانون مدنی فرانسه برگردانده و با تأکید بر جنبهی عقلانیت شکلی قانون مدنی، آنرا سرآغاز مدرنیته حقوقی میدانند. با این حال، با توجه به مبنای قواعد حقوقی در نظام حقوقی دینی یعنی ارادهی الهی و نقش سنت وحیانی در شکل گیری قواعد حقوق مدنی، پذیرش این نظر دشوار مینماید.
خلاصه ماشینی:
بنابراین،جایطرح این سؤال است که آیا قانون مدنی ایران همانند قانون مدنی فرانسه،مظهر تعاملعقلانیت شکلی مدرن(یعنی همان پوزیتیویسم دولتی)و عقلانیت ماهوی مدرن(یعنیحقوق طبیعی مدرن)است؟اگر اینگونه است،این تعامل در نظام حقوقی دینی ایرانچه معنا و مفهومی پیدا میکند؟به ویژه،با توجه به این نکته که مبنای قواعد حقوقیدر نظام حقوقی اسلام،نه عقل فطری است و نه دولت و ارادهی دولتی،بلکه ارادهیالهی است.
اگر به مباحث صدر مشروطه در موردنظریهی حاکمیت قانون برگردیم نیزملاحظه میکنیم که تفکیک امور عرفی(غیر منصوص)از امور شرعی(منصوص)وبسط دایرهی منطقه الفراغ به امور سیاسی-اداری در فقه شیعی،و پذیرش نقش ارادهیدولتی در ایجاد قاعدهی حقوقی در حوزهی منطقه الفراغ مورد توجه بوده است،همانطور که خود فقهاء نیز بدان اشاره دارند(غروی نایینی،پیشین:52،53)و البته باز آن را به مبنای قرآنی برمیگردانند67(همان)،ولی نمیتوان پذیرفت که قواعد فقهی کهبسیاری از آنها،برخلاف آنچه در فقه کلیسیایی ملاحظه میکنیم،در کتاب و سنتو حیانی آمده،یکباره و به صرف اینکه با ابزار قانون بیان میشوند،مبنای خود را درنظریه حقوق طبیعی بیابند.
selg?er sec;lerutan tiord el tnamrof ellerutan nosiar al rap setircserp selg?er seL secneuq?esnoc sed euq retnes?erp tneviod en iuq,setirc?e siol sel setuot ed esab al tnos .
zollaD edoc el snad lerutan tiord el te silatroP».
dranreB,reingieB ecneics al ed te tiord ed s?etlucaf sed eriotsih'd euveR,«livic 101-77.
stiorD tiord nu srev noitulov?e nos te livic edoc eL»(2000),snoflA egruB 19-1:1?N,DTR.
(2004)naeJ,reinnobraC livic tiord ed eriatnem?el?e sruoC.
4 0N,regnart?e te siacnarf tiord ed euqirotsih «ne?eporue livic edoc mu'd snes non te sneS».
noirammalF tsemE:siraP,rup tiord eL.
(1958)flA,ssoR sed seriotsih,tiord ud elar?en?eg eiro?ehT.