چکیده:
ایران از موهبت منابع زیرزمینی برخوردار است که در این میان، نفت مقام ویژه ای را در اقتصادکشور داراست؛ به طوری که درآمد حاصل از صادرات آن، مهمترین منبع درآمد ارزی و اصلی ترین منبع درآمدی دولت را تشکیل می دهد. تجربه نشان می دهد که تغییرات قیمت جهانی نفت، موجب نوسان در این درآمدها شده است. حساب ذخیره ارزی با هدف ایجاد ثبات درآمدهای نفتی و تبدیل این دارایی ها به سرمایه گذاری های مولد از ابتدای برنامه سوم توسعه ایجاد گردید. با توجه به اهمیت موضوع، این مقاله به دنبال ارزیابی عملکرد این حساب با رویکرد استفاده بهینه درآمدهای نفتی در اقتصاد ایران می باشد. در این راستا ضمن بررسی مبانی نظری و تجارب سایر صندوق ها، به بررسی عملکرد این حساب پرداخته شده است. این بررسی نشان می دهد که حساب ذخیره ارزی نه تنها در دستیابی به اهداف اشاره شده موفقیت چندانی نداشته، بلکه از بعد شاخص شفافیت نیز در مقایسه با سایر صندوق ها، از شفافیت کمتری برخوردار بوده است. با توجه به تغییر سازوکار بکارگیری درآمدهای نفت و ایجاد صندوق توسعه ملی، می توان انتظار داشت کارایی استفاده از منابع نفتی در اقتصاد ایران افزایش یابد.
خلاصه ماشینی:
/ / / / مقالات / / ارزیابی حساب ذخیره ارزی با رویکرد استفاده بهینه درآمدهای نفتی در اقتصاد کشور افسانه موسوی آزادکسمایی ١ (تاریخ دریافت ٩٠/٥/١٤- تاریخ تصویب ٩١/٢/١١) چکیده ایران از موهبت منابع زیرزمینی برخوردار است که در این میان ، نفت مقام ویژه ای را در اقتصادکشور داراست ؛ به طوری که درآمد حاصل از صادرات آن ، مهمترین منبع درآمد ارزی و اصلی ترین منبع درآمدی دولت را تشکیل می دهد.
در ایران براساس تجربیات سایر کشورها، حساب ذخیره ارزی در برنامه سوم توسعه ایجاد گردید اما سؤال اصلی این است که آیا این حساب از عملکرد مناسبی برخوردار بوده است یا خیر؟ آیا تغییر نگاه به آن و ایجاد صندوق توسعه ملی در برنامه پنجم توسعه ، استفاده از درآمدهای نفتی را بهبود می بخشد؟ راهکارهای افزایش کارایی این صندوق کدامند؟ __________________________________________________________ ١ - واژه صندوق عمدتا به معنی پشتوانه و ذخیره تلقی می شود و صندوق ها به شکل یک نهاد حقوقی مستقل تشکیل می شوند که اهداف و مأموریت های خاصی را دنبال می نمایند و می توانند دارای فعالیت ها و کارکردهـای تخصـصی خاصـی باشـند.
مهمترین اهداف اصلی ایجاد این حساب ، ایجاد ثبات در میزان درآمدهای حاصل از فروش نفت خام ، تبدیل دارایی هـای حاصـل از فـروش نفـت خـام بـه دیگر انواع ذخایر و فراهم نمودن منابع مورد نیاز سرمایه گذاری بخش غیر دولتی بوده است .
برای مرتفع نمودن چنین مشکلاتی ، بر اساس سیاست های کلان در برنامه پنجم ضمن حفظ حساب ذخیره ارزی مقرر شده است که صندوق توسعه ملی ایجاد و حداقل ٢٠ درصد درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز به آن واریز شود.