چکیده:
ابن صباغ مالکی (784-855ه.ق)، از جمله ی نویسندگان سنی سده ی نهم هجری قمری است که کتابی در زمینه ی زندگانی دوازده امام (ع)، با عنوان الفصول المهمه فی معرفه الائمه نوشته است. وی در تدوین این کتاب به طور گسترده از نوشته ی دانشمند شیعی سده ی هفتم هجری قمری، علی بن عیسی اربلی (م. 692 ه.ق) با عنوان، کشف الغمه فی معرفه الائمه استفاده برده، اما در سراسر متن نوشته ی خودهیچ یادی از او نکرده است. دو احتمال در باره ی مقصود وی از به کارگیری این شیوه محتمل است: 1. پیش گیری از متهم شدن به تشیع و از استناد افتادن کتاب، و یا حفظ اصالت کتاب، 2. متهم نشدن به رونویسی از کتابی دیگر. در این مقاله ضمن بررسی مآخذ مستقیم و غیر مستقیم مورد استفاده ی ابن صباغ، روشن خواهد شد که وی در استفاده از منابع شیعی پرهیزی نداشته و از این گونه منابع در کتاب خود بارها یاد کرده است؛ بنابر این، کتمان وی در یاد کردن از منبع اصلی خویش، به منظور القای اصالت نوشته ی خود به خواننده بوده است.
خلاصه ماشینی:
"تأثیر و تأثر میان منابعشیعی و سنی پیوسته برقرار بوده و منحصر به یک طیف نبوده است؛چنانکه نویسندگانشیعی برای اثبات ادعاهای خویش و الزام رقیب بدانچه خود معتقداند،گاه به صورت گستردهبه کتابهای اهل سنت مراجعه کرده و با تمسک به محتوا و مطالب آن کتب،در نقل فضائلو مناقب ائمه تلاش نمودهاند،و نمونهی آن کتاب کشف الغمه اربلی است،که بنایش درنگارش زندگانی دوازده امام،مراجعه و تکیه بر منابع اهل سنت بوده است.
o} منابع مطالب مندرج در کتاب الفصول المهمه،به ویژه دربارهی ائمهی پس از امام سجاد(ع)،نزدیکیبسیاری دارد با آنچه در منابع شیعی آمده است،و در نگاه اولیه چنین به نظر میرسد که ابن-صباغ مالکی به صورت گسترده از منابع شیعی استفاده کرده است؛اما با بررسی مقایسهای منابعارائه شده در این کتاب با کشف الغمهی اربلی،به روشنی،اقتباس وی از کتاب کشف الغمهی اربلیآشکار میشود.
ابن-صباغ،با پس و پیش کردن و گزینش مطالب مندرج در کشف الغمه،همان منابع کشف الغمه را،بدون یاد کردن از اربلی،ذکر مینماید؛بهگونهای که خواننده گمان میکند این صباغ تمام اینمنابع را خود دیده و به صورت مستقیم از آنها نقل کرده است.
برای نمونه،با مقایسهی فصلمربوط به زندگی امام علی النقی(ع)و زندگی امام حسن عسکری(ع)،در هر دو کتاب اربلی وابن صباغ،به این نتیجه میرسیم که تمام اخباری که ابن صباغ آورده،با همان اسناد در کشف-الغمه موجود است.
o} یک اشتباه فاحش ابن صباغ که نشان میدهد مطالب را عینا از کشف الغمه برداشته،و نه ازحلیة الاولیاء،چنین است:اربلی پس از نقل حدیثی مینویسد:قال هذا حدیث حسن اخرجه ابو-نعیم الحافظ."