چکیده:
در این مقاله سعی شده است تصویر زن در آثار سینمایی «رخشان بنی اعتماد»، یکی از کارگردانان زن مطرح در سینمای ایران، بررسی شود. بررسی نقش جنسیت کارگردان در بازنمایی زنان و مسایل آنان یکی از ابعاد این تحقیق است که می تواند افق جدیدی در مطالعات مربوط به بازنمایی زنان در رسانه ها را روشن کند. در این مقاله با استفاده از نظریات فمینیستی رسانه ها و نظریه فیلم فمینیستی و همچنین به کارگیری روش تحلیل متن از طریق تکنیک نشانه شناسی به تحلیل فیلمهای سینمایی این فیلمساز پرداخته ایم. از این رو برای بررسی میزان تاثیر عامل جنسیت فیلمساز بر این بازنمایی و نحوه ظهور زنان، مرور کوتاهی بر بازنمایی نقش زنان در سینمای ایران داشته ایم که در این بخش روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای به کار برده شده است. جامعه آماری ما در این تحقیق فیلمهای بلند سینمایی «رخشان بنی اعتماد» است که اکران عمومی داشته اند. در این تحقیق بر خلاف تحقیقات قبلی، عنصر جنسیت بررسی و مشخص شده که در کنار شرایط اجتماعی هر دوره، جنسیت کارگردان نیز در بازنمایی مسایل گروههای مختلف جامعه و از جمله زنان، تاثیرگذار است. این امر حاکی از آن است که زنان می توانند عامل موثری در طرح مسایل جامعه زنان باشند و فارغ از فراهم بودن شرایط جامعه در جهت بیان حرفها و خواسته های خود به بازنمایی دقیق زنان در فیلمهایشان بپردازند.
خلاصه ماشینی:
"در معدود پژوهشهایی که در مورد نقش زنان در سینمای ایران انجام شده،این مسئله با دو رویکردجامعهشناسانه و فمینیستی بررسی شده است؛برای مثال نتایج پژوهشی با نام"تغییرات نقش زن درجامعه و تلویزیون"(راودراد،1380)که با استفاده از روش تحلیل محتوا و رویکرد جامعهشناسی هنر وسینما به بررسی سریالهای ایرانی از 1374 تا 1378 پرداخته،نشان میدهد که محصولات هنری و فیلماز یک سو بازتابی از شرایط اجتماعی معاصر خود است و از سوی دیگر با فراتر رفتن از واقعیت و ارائهشکل آرمانی از پدیدهها سعی در تأثیرگذاری بر جامعه دارند.
جدول تقابلهای دوتایی طبقات بالا و پایین را براساس فیلم میتوان به شکل زیر ترسیم کرد: طبقۀ بالا\طبقۀ پایین شهرهای بزرگ(پایتخت) شهرستان خانه بزرگ و ویلایی خانه کوچک و قدیمی ماشین بیوسیله(اتوبوس و تاکسی) زندگی تشریفاتی زندگی ساده رئیس کارگر پولدار فقیر خوشی و آرامش سختی و رنج آسودهخاطر پشتکار و تلاش بیقیدوبند مسئولیتپذیر ریاکار صافوساده کلاهبرداری و کلک صداقت و کار شرافتمندانه بیاعتنا به فضیلتهای انسانی پایبندی به ارزشهای اخلاقی خودپرست کمک به همنوع از نظر دیدگاه کارگردان نسبت به نقشهای زنان و مردان،تقابل مربوط به عنصر زن و مرد نیز در اینفیلم بررسی میشود تا دریابیم کارگردان چه خصوصیاتی را به هریک از زنان و مردان نسبت داده است.
بعد از تحلیل فیلمها مشخص شد"رخشان بنیاعتماد"به نام یک فیلمساز زن در دورۀ زمانیسالهای 1370 و 1373 با ساخت دو فیلم نرگس و روسری آبی،تحولی در بازنمایی زنان واهمیت دادن به مسائل آنان در رسانۀ سینما ایجاد کرده است و نشان میدهد همان طورکهجنسیت ساخته دست رسانههاست،همانطور هم میتواند توسط رسانهها نیز باز تعریف شود و بادیدی متفاوت به زنان بپردازد."