چکیده:
در این پژوهش با استفاده از مفاهیم و ابزارهای زبانشناختی در تحلیل گفتمان انتقادی (با بررسی دو مؤلفه تعدی و وجهیت در چهل متن منتخب از روزنامهها) چگونگی بازنمود خود و دیگری، در پارهای از متون مطبوعاتی معاصر نشان داده شده است. تئون ون دایک معتقد است در متون مختلف (از جمله متون مطبوعاتی و سیاسی) تمایل غالب این است که خود و گروه خودی، همواره بازنمودی مثبت و دیگران و گروه مقابل بازنمودی منفی داشته باشند. نویسندگان این کار را توسط برجستهسازی و تأکید بر خصوصیات و فعالیتهای اجتماعی مثبت ما و منفی آنها (گروه مقابل) و ناچیز انگاشتن و رفع تأکید از خصوصیات و فعالیتهای مثبت آنها و منفی ما، انجام میدهند. در تحلیل و بررسی دادهای پژوهش مشاهده شد که انتخابهای نحوی تعدی و وجهیت در راستای همین استراتژی، یعنی منفی نشان دادن گروه مقابل و مثبت نشان دادن گروه خودی هستند.
خلاصه ماشینی:
"در این پژوهش از دو مؤلفه نحوی وجهیت و تعدی که در رویکردهای تحلیل گفتمان برای بررسی متون استفاده می شود و همچنین مفهوم مربع ایدئولوژیکی مطرح شده توسط ون دایک بهره گرفته شده، تا نشان دهیم؛ چگونه کاربرد متفاوت این مؤلفهها میتواند به بازنمودهای مختلف و حتی متضاد یک موضوع واحد در مطبوعات مختلف (در واقع در مطبوعات دو گروه به اصطلاح 1 اصلاحطلب و محافظهکار) بیانجامد.
همچنین در حالی که در متون اصلاحطلب از وجه التزامی در معنای الزام و اجبار و پیشنهاد یا تحمیل وظیفه خطاب به نمایندگان مطرح کننده طرح استیضاح استفاده شده، در مقابل در متون محافظهکار از همین صورت خطاب به مهاجرانی درصورت کسب رأی اعتماد استفاده شده است.
الف) کاربرد وجه التزامی در معنای عدم قطعیت و شک و تردید هنگام اظهار نظر در مورد صحت سخنان و دیدگاههای نمایندگان مطرح کننده طرح استیضاح و به طور کلی نمایندگان گروه مقابل در روزنامههای اصلاحطلب با عناصر التزامیسازی چون اگر و غیره: روزنامه صبح امروز، 2/2/78: زیرا اگر نمایندگان جناح راست به فکر مردم بودند، طی چند سال محدود در دوره چهارم و پنجم مجلس بودجه خود را به بیش از ده برابر افزایش نمیدادند...
5. نتایج پژوهش در تجزیه و تحلیل دادهها تمامی متون براساس، مؤلفههای مذکور بررسی و تحلیل شدند که نتایج حاصل از آنها بدین شرح است: نتایج حاصل در بررسی دادهها، درباره ساختار جملات و مؤلفههای نحوی عبارتند از: الف) در روزنامههای اصلاحطلب، هنگامی که در مورد طرح استیضاح مهاجرانی در مجلس صحبت میشود، نمایندگان به عنوان عامل جمله قرار گرفتهاند و همواره بر نقش آنها تأکید شده است، جملات به صورت معلوم با عامل نمایندگان به کار رفتهاند و معمولا از افعال منفی چون «حمله کردند» و غیره استفاده شده است."