چکیده:
هدف گردشگری در وهله نخست بهبود روابط فرهنگی و درک تفاوتهای فرهنگی است . گردشگری مذهبی به عنوان یکی از قدیمیترین اشکال روابط فرهنگی بین اقوام و ملل ، از جمله پر رونق ترین گردشگری ها در زمان حاضر است . قدمت این نوع گردشگری با قدمت تاریخ دینی برابری میکند بطوری که عمده ترین نیت گردشگری در شکل سنتی یک عمل دینی _ فرهنگی بوده است . نگاهی به گذشته در زمینه سفرها و گردش های مذهبی موید این مطب است . امروزه گردشگری مذهبی به سبب ویژگی های خاص خود ، جایگاه مهمی در میان انواع گردشگری یافته و تحقیقات گسترده ای در سالهای گذشته در این زمینه انجام شده است ؛ اما محققان هنوز بر سر بکار بردن دو واژه زیارت یا گردشگری مذهبی به توافق نرسیده اند . از این رو ما در این مقاله هر دو مفهوم را بکار می بریم . ایران نیز به دلیل موقعیت های مذهبی فراوان ، مقصدی مناسب بجهت گردشگران مذهبی است ، با وجود آنکه این استعداد بالقوه وجود دارد ، اما تا کنون در این زمینه فعالیتهای پژوهشی مناسبی انجام نشده است ؛ در حالی که برنامه ریزی صحیح نیازمند پژوهشهای کافی و تولید ادبیات تحقیق است . در مقابل ، بسیاری تلاش کرده اند تا با انجام چنین مطالعاتی در رابطه با بسیاری از فرق مذهبی ناشناخته ،زمینه را برای گسترش گردشگری خود توسعه دهند. در طول مطالعه انجام شده چند هدف دنبال شد : نخست روشن کردن مفاهیم حوزه زیارت و گردشگری مذهبی . سپس بررسی آمار موجود ایران در این زمینه و در ادامه مطالعه ای روی مسافرین مسجد جمکران انجام شد . انتخاب این مقصد از آن روی صورت گرفت که مسافرین آن در ادامه سفر به شهر قم می توانند به دیدن آثار مذهبی و غیر مذهبی بروند . بدلیل وجود این حق انتخاب می توان فاصله شناختی میان گردشگری و زیارت را بدرستی مشاهده کرد و سطح توقع و رضایت آنها را سنجید . با استفاده از نمونه گیری غیر احتمالی قضاوتی تعداد 80 پرسش نامه با مصاحبه تکمیل شد . سپس با جمه بندی نظریه ها و تحقیقات انجام شده ، با استفاده از مدل SWOT فرصتها و تهدیدهای پیش روی گردشگری زیارتی در ایران مورد تحلیل قرار گرفت .
خلاصه ماشینی:
" برخی کلیساهای باستانی مانند قره کلیسا در آذزبایجان غربی و کلیسای وانگ در اصفهان مقابر و آرامگاههای یهودیان از جمله آرامگاه دانیال نبی در استان همدان زیارتگاههای زرتشتیان امکانات اقامتی در همه سطوح تختهای ارزان، متوسط و تجملی در شهرهای مشهد، تهران، شیراز، اصفهان ویزد توسعه حمل و نقل هوایی به مقصد مشهد در حد مطلوب امکانات تفریحی و خدمات مطلوب به صورت محدود در شهرهای مشهد، تهران، شیرازو اصفهان فرصتها : اشتراک فرهنگی اکثریت مردم جامعه ایران در صورت توسعه گردشگری اسلامی امکان جذب ارامنه، یهودیان و زرتشتیان در کنار مسلمانان امکان ادغام گردشگری تفریحی و مذهبی برای مسلمانان در ایران به دلیل وجود جذابیتهای گردشگری متنوع در مقایسه با سایر مقاصد گردشگری مذهبی توجه به گردشگری مذهبی در جهان بخصوص در سال 2010 نقاط ضعف: محدود بودن اماکن اقامتی در سطح تجملی و متوسط عدم وجود فرودگاهای بین المللی و تسهیلات حمل و نقل سازمان یافته محدود بودن تنوع خدمات و امکانات تفریحی عدم وجود مراکز اطلاع رسانی عدم برنامه ریزی به منظور ساماندهی و ایجاد نظم در اماکن مقدس، خصوصا بارگاه امام رضا (ع) نیاز به سرمایه گذاری در سطح کلان عدم وجود آمارهای دقیق و تفکیک شده ( سن ، جنس ، طبقه اجتماعی ، قومیت و ...
) عدم انجام تحقیقات منسجم عدم آموزش مردم محلی در ارتباط با نحوه تعاملات با گردشگران عدم امکان سنجی و مطالعات علمی در رابطه با بقاع متبرکه تهدیدها : وجود کشورهای رقیب مانند عربستان، سوریه و عراق نتیجه گیری برنامه ریزان گردشگری مذهبی برای اینکه مکانی را به عنوان مقصد مذهبی معرفی نمایند، لازم است بازارهای مختلفی را با در نظر گرفتن وابستگی های متفاوت مذهبی گردشگران ارائه دهند؛ زیرا مردم به دلایل مختلف ترقیب به بازدید از آن مکان شده اند."