چکیده:
تعامل شیعیان و اهل سنت در گذشته در زمرة مهمترین و ضروریترین مسائل جامعه اسلامی بوده و امروزه نیز نیاز حیاتی جوامع اسلامی به شمار میرود. در این میان، پرداختن به بحث تعامل در گذشتة تاریخی میتواند راهکارهای مناسبی را برای تعامل در عصر حاضر در اختیار ما قرار دهد. تعامل شیعیان و اهل سنت در گذشته در عرصههای گوناگون سیاسی، اجتماعی، فکری و فرهنگی و علمی و آموزشی قابل بررسی است. در نوشتار حاضر تعامل علمی و آموزشی شیعیان و اهل سنت در اواخر قرن چهارم و نیمة اول قرن پنجم مورد بررسی شده است. نگاهی گذرا به منابع تاریخی این دوره به روشنی به اثبات میرساند که علمای شیعه و اهل سنت در مقطع زمانی مذکور در عرصه های مختلف علمی و آموزشی با هم تعامل داشتهاند. آنان در کتبی که امروزه به فقه مقارن شهرت یافته، به نقد و بررسی دیدگاههای فقهی یکدیگر میپرداختند، حلقههای درسی مشترک ایجاد میکردند، علما و دانشمندان هردو فرقه در حلقات درسی یکدیگر شرکت میجستند و همچنین آنان مناظرات و گفتوگوهای علمی با هم داشتند.
خلاصه ماشینی:
"در قلمرو مسائل فقهی، یکی از راههای تعامل بین علمای اهل سنت و شیعه که از دیرباز معمول بوده، گردآوری نظریات طرف مقابل در مسائل مورد اختلاف و نقد و بررسی آنها و در نهایت ابراز نظر صحیح و اقامة دلیل برآن بوده است که امروزه از آن تحت عنوان «فقه مقارن» یا «حقوق تطبیقی» یاد میشود.
حال با استناد به گفتار خود سید رضی در برخی از آثارش به مواردی که وی به استادی افراد نامبرده تصریح نموده اشاره میکنیم: چنانکه یادآور شدیم، از جملة استادان اهل سنت سید رضی، ابوبکر محمد بن موسی خوارزمی(م403ق) است که از فقهای حنفی در بغداد بوده و ریاست حنفیان نیز به او رسیده است (خطیب بغدادی، همان: 3/ 347).
سپس با مطرح کردن آیة «وامسحوا برؤسکم و ارجلکم الی الکعبین» میگوید: اهل عراق با این آیه، بر این استدلال میکنند که باید همة سر با آب مسح شود، برخلاف مالک و شیخ ابوبکر محمد بن موسی خوارزمی - ادام الله توفیقه - آن هنگامی که مختصر ابوجعفر طحاوی را نزد وی قرائت میکردم، وقتی به این مسئله رسیده بودیم گفت: از ابوعلی فارسی وابوالحسن علی بن عیسی رمانی پرسیدم: آیا به مقتضای آیه، مسح باید همة سر را بپوشاند یا اگر قسمتی از سر مسح شود کافی است؟ هردو پاسخ دادند: با مسح بعض سر، عنوان مسح صدق میکند و کافی است (سید رضی، 1406: 280؛ سید علوی، «فقاهت سید شریف رضی» 1366: 102 - 103)."