چکیده:
قرآن فصیحترین کلام است که به زبان عربی بر پیامبر گرامی اسلام( نازل شده است. برخی از آیات این کتاب به گونههای مختلف قرائت شده است، ولی فقط یکی از آنها صحیح و بقیه غیرصحیح است. یکی از اموری که میتواند مفسر را در برخی از قرائتهای اختلافی، به قرائت صحیح نزدیک یا از قرائت غیرصحیح دور کند، بررسی قرائتها از نظر قواعد نحوی است. مقالة حاضر با هدف نشان دادن نقش دانش علم نحو در دستیابی به قرائت صحیح، به بررسی برخی از قرائتهای اختلافی در آیات قرآن پرداخته و اثبات کرده است علم نحو در رد، ترجیح، تضعیف یا تأیید قرائت نقشآفرین است.
خلاصه ماشینی:
"آیة زیر را به عنوان نمونهای ا ز این مورد مورد توجه قرار میدهیم: «ثم آتینا موسی الکتاب تماما علی الذی أحسن» (انعام: 154) کلمه «احسن» در آیه شریفه دو گونه قرائت شده است: قراء سبعه به نصب و برخی مثل یحییبن یعمر، ابن ابی اسحاق، أبوعبدالرحمن السلمی، أبو رزین و حسن به رفع خواندهاند.
نتیجهگیری قرآن کلام خداوند متعال و فصیحترین و بلیغترین سخن میباشد و طبق قواعد زبان عرب، برای هدایت مردم به قلب پیامبر نازل شده است؛ بر این اساس، در مورد قرائتهای اختلافی، که نقل صحیح بر تعیین یکی از قرائتها وجود ندارد و تشخیص قرائت صحیح از این طریق امکانپذیر نیست، راه رسیدن به قرائت صحیح مسدود نیست، بلکه با توجه به افصح بودن و عدم ضعف تألیف در ترکیبهای قرآنی، میتوان با بررسی قرائتهای اختلافی در حیطة علم نحو و تطبیق آنها با قواعد نحو، قرائتی را رد کرد، بر قرائت دیگر ترجیح داد، قرائت مورد نظر را تضعیف یا تأیید کرد؛ به این صورت که اگر قرائتی با قواعد مسلم و مورد اتفاق دانشمندان نحوی مخالف باشد، مردود و قرائتی که غیرمخالف با قاعدة نحوی است بر قرائتی که با قاعدة نحوی غیرلزومی مخالف دارد رجحان خواهد داشت.
ر. ک: مکیبن أبی طالب، مشکل إعراب القرآن، ج1، ص272؛ حسینبن احمد ابن خالویه، همان؛ ابن عطیه اندلسی، المحرر الوجیز، ج2، ص411؛ محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تأویل القرآن، ج12، ص137؛ عمربن عادل دمشقی، اللباب فی علوم الکتاب، ج 8، ص445؛ فضلبن حسن طبرسی، همان؛ محمودبن عمر زمخشری، الکشاف عن غوامض حقائق التنزیل، ج2، ص179."