چکیده:
یکی از وجوه برجسته قرآن کریم، فصاحت و بلاغت آن است؛ یعنی سخن رسا و مقتضی حال، شیوا و روشن، که سخن خدا نمونه بی مثال آن می باشد. عرب از دیرباز با آزمون های گوناگون ارزش اعجاز این نامه آسمانی را درک کرده اند و مسلمانان برای نشان دادن شگفت آفرینی آن کتابهای فراوانی نوشته اند. رشیدالدین میبدی در تفسیر کشف الاسرار، جلوه هایی از اعجاز بلاغی و زیبایی های کلامی قرآن را شرح داده است. انواع شگردهای فصاحت، علم معانی و بیان (شاخه های بلاغت) به کار رفته در کلام الله در تفسیر مذکور بحث و بررسی شده است. بنابر این کشف الاسرار و عده الابرار میبدی- علاوه بر اعتبار تفسیری- مرجعی در نشان دادن رسایی قرآن و به عبارتی آیینه بلاغت قرآن می باشد. این مقاله حاصل مطالعه و بررسی مباحث بلاغی قرآن در ده جلد موجود کشف الاسرار است که نکات مهم بلاغی قرآن را از دیدگاه نویسنده آن تفسیر بزرگ به عنوان شواهد و مستندات نشان می دهد.
خلاصه ماشینی:
"موشکافی دربارۀ امتیازات بلاغی قرآن،علاوه بر کتابهای مستقل،در تفسیرهای قرآنی نیز رایج شد و اکنون«کتابخانههای سراسر جهان گواه کثرت بیش از حد تصور تألیفات در زمینۀ تفسیر و علوم قرآنی و تاریخ قرآن و فصاحت و بلاغت آن و نظایر اینها میباشد که همه گویای عظمت کلام الله و گستردگی معانی و ژرفای محتوا و تنوع مطالب و شیوایی بیان و سبک اعجاز آمیز و منحصر به فرد آن است.
فصاحت،وصفی است برای سخن که در آن،یکی از صورتهای برتری و اعجاز و براعت و بلاغت و بیان و مانند آن وجود داشته باشد و به انواع مختلف فصاحت مفرد و کلام و متکلم تقسیم میشود.
(تهانوی،1967:1105) میبدی عناصر گوناگون فصاحت کلام خدا را در حد و سبک دانشمندان علم بلاغت دریافته است،وی ایجاز پراعجاز آیۀ اول سورۀ مائده را چنین معرفی کرده است: {/«یا أیها الذین آمنوا اوفوا بالعقود احلت لکم بهیمة الأنعام إلا ما یتلی علیکم غیر محلی الصید و انتم حرم إن الله یحکم ما یرید»/}(مائده:1) در آیۀ فوق،به اندازه دو سطر هم امر است به وفا،هم نهی است از دروغ و هم تجلیل بر عموم و هم استثنا از جمع و هم اختیار از قدرت و هم اثبات حکم.
نتیجهگیری میبدی به بلاغت قرآن کریم توجه فراوانی داشته است و در کنار تفسیر ذوقی و عرفانی،برای نشان دادن اعجاز بلاغی قرآن بسیار کوشیده و نکتههای جالبی در این زمینه یافته و معرفی کرده است.
برخی از نکتههایی که میبدی در انواع انشا و استفهام و ایجاز و کاربرد آنها در قرآن بیان کرده در کتابهای بلاغت یا اشاره نشده،یا دستکم با این بیان لطیف نیامده است."