بازیابی منابع تفسیر قمی مقاله

ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﯿﺮاث ﺷﯿﻌﻪ، ﻣﮑﺘﻮب ﺑﻮدن آن اﺳﺖ. اﺣﺎدﯾﺚ وﻟﻮی و ﻧﺒﻮی از زﻣﺎن‬‬‬‬‬‫ﺻﺪور از رﻫﮕﺬر ﮐﺘﺎبﻫﺎ و اﺻﻮل ﺷﯿﻌﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﺴﻞﻫﺎی ﭘﺴـﯿﻦ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﯽﺷـﺪ، ﺗـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ از ﺳـﻮی‬‬‬‬‬‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﺟﻮاﻣﻊ ﺣﺪﯾﺜﯽ، ﺑﻪوﯾﮋه ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮐﺘﺐ ارﺑﻌﻪ، ﺗﺪوﯾﻦ و ﺗﺒﻮﯾﺒﯽ ﻣﻨﻘﺢ ﯾﺎﻓـﺖ و از آن زﻣـﺎن،‬‬‬‬‬‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺼﺎدر ﮐﻬﻦ اﻧﺪک اﻧﺪک ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ. اﻣﺮوزه ﻧﯿـﺰ از راهﻫـﺎی ﮔﻮﻧـﻪﮔـﻮن،‬‬‬‬‬‫ﺑﻪوﯾﮋه اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻬﺎرس ﻧﺠﺎﺷﯽ و ﻃﻮﺳﯽ و... ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﺼﺎدر ﮐﻬﻦ را ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﺮد. ﭘﮋوﻫﺶ‬‬‬‬‬‫ﭘﯿﺶ رو ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ راﻫﮑﺎر، ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻗﻤﯽ را ﺑﺎزﺳﺎزی ﮐﺮده اﺳﺖ. اﯾـﻦ ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﯾﮑـﯽ از‬‬‬‬‬‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﺄﺛﻮر ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ، ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ، در اﻧﺘﺴﺎب ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ،‬‬‬‬‬‫ﭼﻨﺪ و ﭼﻮنﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد دارد. در اﯾﻦ ﻣﻘﺎل ﮐﻮﺷﺶ ﺷﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺎزﺳﺎزی ﻣﻨـﺎﺑﻊ، ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬‬‬‬‬‫درﯾﺎﻓﺖ آنﻫﺎ، اﻋﺘﺒﺎر ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺂﺧﺬ ﮐﺘﺎب و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن آنﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎه رﺟﺎﻟﯿﺎن ﻣﺘﻘـﺪم و ﺧـﻂ ﻣﺸـﯽ‬‬‬‬‬‫ﻓﮑﺮی ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺗﺎ ﺣﺪودی روﺷﻦ ﮔﺮدد و ﻗﺮاﯾﻨﯽ دﻗﯿﻖﺗﺮ ﺑﺮای ﺑﺮرﺳـﯽ اﻧﺘﺴـﺎب ﺗﻔﺴـﯿﺮ ﻣﻮﺟـﻮد و‬‬‬‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪة اﺻﻠﯽ آن ﺑﻪ دﺳﺖ داده ﺷﻮد.‬‬‬‬

"«)ﻧﺠﺎﺷﯽ، 6141ق، ش281(‬‬‬‬‬ ‫ﺷﯿﺦ ﻃﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ دارد)ﻃﻮﺳﯽ، 7141ق، ش56(: »أﺧﺒﺮﻧـﺎ ﺑﻬـﺬه‬‬‬‬‬ ‫اﻟﮑﺘﺐ ﮐﻠﻬﺎ و ﺑﺠﻤﯿﻊ رواﯾﺎﺗﻪ ﻋﺪة ﻣﻦ أﺻﺤﺎﺑﻨﺎ، ﻣـﻨﻬﻢ اﻟﺸـﯿﺦ أﺑـﻮ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ‬‬‬‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﻨﻌﻤﺎن اﻟﻤﻔﯿﺪ و أﺑﻮ ﻋﺒﺪاﷲ اﻟﺤﺴـﯿﻦ اﺑـﻦ ﻋﺒﯿـﺪاﷲ و اﺣﻤـﺪ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪون و‬‬‬‬‬ ‫ﻏﯿﺮﻫﻢ، ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻠﯿﻤﺎن اﻟﺰراری، ﻗﺎل: ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻣﺆدﺑﯽ: ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﻟﺤﺴـﯿﻦ‬‬‬‬‬ ‫اﻟﺴﻌﺪ آﺑﺎدی أﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ اﻟﻘﻤﯽ، ﻗﺎل: ﺣﺪﺛﻨﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ أﺑﯽ ﻋﺒﺪاﷲ«، »أﺧﺒﺮﻧﺎ ﻫﺆﻻء اﻟﺜﻼﺛﮥ،‬‬‬‬‬ ‫ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة اﻟﻌﻠﻮی اﻟﻄﺒﺮی، ﻗﺎل: ﺣﺪﺛﻨﺎ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ اﺑـﻦ ﺑﻨـﺖ اﻟﺒﺮﻗـﯽ،‬‬‬‬‬ ‫ﻗﺎل: ﺣﺪﺛﻨﺎ ﺟﺪی اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ«، »أﺧﺒﺮﻧﺎ ﻫﺆﻻء اﻻ اﻟﺸﯿﺦ أﺑﺎ ﻋﺒﺪاﷲ و ﻏﯿـﺮﻫﻢ، ﻋـﻦ‬‬‬‬‬ ‫أﺑﯽ اﻟﻤﻔﻀﻞ اﻟﺸﯿﺒﺎﻧﯽ، ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﺑﻄﮥ، ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ أﺑـﯽ ﻋﺒـﺪاﷲ ﺑﺠﻤﯿـﻊ‬‬‬‬‬ ‫ﮐﺘﺒﻪ و رواﯾﺎﺗﻪ« و »أﺧﺒﺮﻧﺎ ﺑﻬﺎ اﺑﻦ أﺑﯽ ﺟﯿﺪ، ﻋﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ اﻟﻮﻟﯿﺪ، ﻋﻦ ﺳـﻌﺪ‬‬‬‬‬ ‫ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ، ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ أﺑﯽ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺠﻤﯿﻊ ﮐﺘﺒﻪ و رواﯾﺎﺗﻪ« ﻃﺮﯾﻖ اول ﺷﯿﺦ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ در‬‬‬‬‬ ‫ﺗﻔﺴﯿﺮ آﻣﺪه، ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ. ‬‬‬‬‬ ‫ﻧﺠﺎﺷﯽ ﺳﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺮای ﮐﺘﺎب ﺟﻤﯿﻞ ﺑﻦ ﺻﺎﻟﺢ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ: »ﻃﺮﯾﻖ اﻟﻘﻤﯿﯿﻦ إﻟﯿـﻪ ﻣـﺎ‬‬‬‬‬ ‫أﺧﺒﺮﻧﺎ ﺑﻪ اﻟﺤﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ، ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ إدرﯾﺲ، ﻋﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ‬‬‬‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﻰ، ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﻣﺤﺒﻮب، ﻋﻨﻪ ﺑﻪ«، »و أﻣـﺎ رواﯾـﮥ اﻟﮑـﻮﻓﯿﯿﻦ، ﻓﺄﺧﺒﺮﻧـﺎ‬‬‬‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻦ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ، ﻋﻦ ﻋﺒﯿﺪاﷲ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﻬﯿﮏ، ﻋـﻦ‬‬‬‬‬ ‫اﺑﻦ أﺑﯽ ﻋﻤﯿﺮ، ﻋﻨﻪ ﺑﻪ« و »أﺧﺒﺮﻧﺎ اﺑﻦ ﻧﻮح ﻋﻦ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﻗﺎل: ﺣﺪﺛﻨﺎ ﻣﺤﻤـﺪ ﺑـﻦ‬‬‬‬‬ ‫ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ ﺑﻄﮥ ﻋﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﻰ، ﻋﻦ ﻋﻠﯽ ﺑـﻦ ﺣﺪﯾـﺪ، ﻋـﻦ ﺟﻤﯿـﻞ ﺑـﻪ."