چکیده:
واقعـه عاشـورا، یکـی از مهـم تـرین وقـایعی اسـت کـه نــه تنهـا ادب و ادبیـات ، بلکـه اکثــر هنرهـا و هنرمنـدان، نویـسندگان مـسلمان و حتـی گـاهی غیـر مـسلمان را بـه خـود مـشغول داشـته است . بـا توجـه بـه ارتبـاط فرهنگـی - تـاریخی ایـران و عـرب بـه ویـژه عـراق، عاشـورا بـه عنـوان عنــصری مــشترک در فرهنــگ دو ملــت ، امکــان مقایــسه و تطبیــق آثــار دو فرهنــگ را بــیش از پــیش فــراهم آورده اســت . همچنــین بــا توجــه بــه اشــتراکات حــوزه فرهنگــی بــه ویــژه ســطوح زبـانی و ریـشه هـای مـشترک دینـی و اعتقـادی، موضـوع عاشـورا در ادبیـات دو کـشور بـه ویـژه در حـوزه شـعر از هماننـدیهـای فراوانـی برخـوردار اسـت ؛ بـا وجـود ایـن برخـی تفـاوتهـا در شــرایط سیاســی ، تحــولات، وقــایع متفــاوت در جامعــه ایرانــی و عــراق، محــیط جغرافیــایی ، وجــود مسائل قومی و... موجب تمایز در زمینه های مختلف مضمون و تصویرپردازی شده است . در ایــن مقالــه ، دیــدگاه دو شــاعر ایرانــی و عــرب، یعنــی شــهریار و محمــد مهــدی جــواهری و رویکــرد آن دو نــسبت بــه واقعــه عاشــورا، تطبیــق و بررســی شــده اســت ؛ بــا اذعــان بــه اینکــه شــعرای شـیعی عـرب بخـصوص جـواهری نـسبت بـه ایـن واقعـه دیـدگاه حماسـی ، تـاریخی و رثـایی دارنـد و شعرای شیعی ایرانی به ویژه شهریار نسبت به این واقعه ، دیدگاه رثایی یا بکائی دارند.
خلاصه ماشینی:
شعر عاشورایی ، جواهری، شهریار، کربلا، شعر رثایی ، شعر حماسی ١- مقدمه ادبیــات عاشــورایی ، از غنــی تــرین و حماســی تــرین ذخــایر فکــری و هنــری شــیعه اسـت و برخـی از شـاعران ایـران و عـرب همـه شـهرت خـویش را مـدیون همـین سـرمایه فکـری - هنـری شـیعی هـستند کـه شـاخص تـرین ایـشان در ادب فارسـی محتـشم کاشـانی اســت کــه بــا بــه تــصویر کــشیدن و توصــیف واقعــه عاشــورا و ســرایش ترکیــب بنــد معــروف، بــا مطلــع «بــاز ایــن چــه شــورش اســت » جایگــاه مــشهورتــرین شــاعر شــعر عاشورایی در ادب فارسی را به خود اختصاص داده است .
شـهریار، گریـه بـر حـسین را مایه خندان شدن در روز حشر می داند: به جامه های سیه کودکان کو دیدم دلـم به یـاد اسـیران کـربلا خون شد به یاد تشنه لبان کنار نهر فرات کنار چشم من از گریه رود کارون شد چو بر حسین بگریی به حشر خندانی هر آن دو دیده که نگریست سخت مغبون شد (خشکنابی ،١٠٨:١٣٧٩) ٢- عزت و آزادگی : شــهریار از دشــمنان بــی امــان امــام حــسین (ع) و دوســتان بــی وفــای او روایــت مــی کنــد، بــه عـزت و آزادگـی و بـه واقعـه تـاریخی قـسمت کـردن آب بـا دشـمنانش ، اشـاره مـی کنـد کـه بیــانگر واقعــه حــر و ســیراب کــردن اســب ســپاهیان او توســط امــام حــسین (ع) اســت او بــه بــی حیــایی دشــمنان آل علــی اشــاره مــی کنــد و صــحنه هــا و پــردههــای اشــکآلــود و جهــانی پــر شــور از نــوای حــسینی ، کرامــت امــام حــسین (ع) و دعــا کــردن در همــه احــوال بــر بنــدگان خــدا، حتــی بــر دشــمنانش را تجــسم مــی کنــد؛ چــرا کــه فلــسفه قیــام عاشــورا، و جنــبش انقلابــی ســالار شــهیدان، بــه قــصد اصــلاح جامعــه رقــم خــورد؛ بــه همــین دلیــل ، حــسین (ع) در واپــسین لحظــات رویــارویی خــود، بــا شــمر ملعــون بــه جــای نفـرین ، دعـا بـر لـب دارد.