چکیده:
انسان از بدو پیدایش ناچار به مبارزه بر علیه مشکلاتی چون گرسنگی، تشنگی، سیل، خشک سالی و عوامل دیگر بوده است، ولی در سایه کوشش خود بر بسیاری از این ناملایمات پیروز شد. اما مشکلی که هیچ گاه نه به طور کامل بر آن پیروز شد و نه توانست علل آن را دریابد، بیماری بود. ترس وی از بیماری تا بدان حد بود که عامل آن را در زمره تباهی ها وسیاهی ها دانسته، منشا آن را به اهریمن منسوب سازد و شاید به همین دلیل ذکر بیماری در کتاب مقدس ایرانیان اوستا ظاهر می شود. دانش پزشکی در نزد ایرانیان از چنان اهمیتی برخوردارد شد، که نخستین پزشکان را در زمره فرشتگان مقدس یادآور کند. نکته جالب توجه در تاریخ پزشکی ایران آن است،که از همان آغاز بیماری ها را بر حسب نوع به سه دسته بیماری روانی، بیماری های عمومی و بیماری های خاص طبقه بندی نموده و برای هر کدام پزشکان ویژه ای را تجویز می نموده اند. ایرانیان باستان علت بیماری را نه تنها ناشی از اختلالات درونی می دانستند بلکه عوامل محیطی را در بروز عوارض بیماری دخیل دانسته، بهداشت محیط و بهداشت شخصی را به شدت توصیه می نمودند. آنان که از امکان و احتمال انتقال بیماری از طریق خون و یا اپیدمی واقف بودند ؛ قرنطینه در خصوص بیماران را پیشنهاد می نموده و به ضدعفونی کردن دست و لباس خود و بیماران بسیار کوشا بودند. نکته جالبی که در پزشکی ایران باستان مشاهده می شود، نگرش جداگانه به بیماری زنان بود. زن به دلیل ویژگی های بدنی بیماری خاص خود و پزشکان ویژه خویش را داشت. نکته مهم دیگر کاربرد شیوه های درمانی است،که حتی در حال حاضر پیشنهاد می شود. اما استفاده از داروهای ویژه که هنوز کاربرد دارند، ما را به دانش پزشکان و دارو شناسان ایران در عصر باستان آگاه می سازد.
خلاصه ماشینی:
"بشر از زمانی که پا به عرصه وجود نهاد با مشکلات فراوانی چون گرسنگی، تشنگی، سیل، خشکسالی، زلزله و دیگر عوامل روبرو بوده است، اما کوشید تا با دستاوردهای علمی خود بر این مشکلات چیره شود، و یکی از این مشکلات و دل نگرانیهای او بیماری و شیوه های مبارزه با آن بود.
آیا رسیدن زن به مقام مادر خدایی (گیرشمن،همان:11) پاره ای به دلیل همین آگاهی وی در جوار دانش گیاهشناسی و هنر از جمله بافندگی اولیه و سفال نخستین نبود؟ آیا رسیدن زن به مقام خدایی پاداش اهتمام وی در حفظ آتش خانواده و نگهداری از کودکان و همسر خویش نبود؟ آیا نام مادر را در استیصال بر زبان راندن برای نشان دادن منزلت مادر کافی نیست؟ مادری که نگهداری و تغذیه کودک را بعهده داشت و با خطرات و مشکلات فراوانی روبرو می شد تا فرزندش در آرامش باشد، مادری که می کوشید بار از پشت فرزند و درد از دل او بردارد و به نوعی پزشکی کند؟ اما کهن ترین منابع در خصوص علم پزشکی در ایران متعلق به چه عهدی است؟ در واقع، اگر چه شماری از آثار و وسائل چون تیغهای جراحی، انبر و هاونهای کوچک در برخی از نقاط ایران بدست آمده اند، که حاکی از فعالیت های پزشکی در آن دوره است.
پوشیدگی نه تنها زنان بلکه مردان در ایران باستان باعث شده بود، که امکان یافتن علل بیماری در ایران بویژه بیماری زنان به چالشی بزرگ مبدل شود؛ اما جای خوشبختی است که علی رغم آن همه سختی تشخیص علل بیماری های عصر باستان، از خلال منابع پراکنده به دقتی که ایرانیان در امر شناخت و معالجه بیماری ها از خود نشان داده اند واقف میشویم."