چکیده:
زمین پدیدهای است مطلق و ثابت ؛ بااین وجـود، تحـت تـاثیر عوامـل گونـاگونی چـون توسـعه و گسترش شهرها، ادغام روستاها در بافت فیزیکی شهرها، رشد واحدهای مسکونی و صنعتی ، ایجاد تغییر در الگوی مصرف زمین و سوء مدیریت ، به طور قابل ملاحظه ای کـاهش مـی یابـد. از مقایـسه ی رشـد جمعیت شهری با فضای اشغالی آنها معلوم می شود که به مـوازات رشـد جمعیـت ، فـضاهای اطـراف شهرها نیز اشغال شده و در بیشتر موارد مانند شهرهای بانکوک، سائوپولو، تهران و تبریز، میزان تـصرف زمین از رشد جمعیت به شدت پیشی می گیرد، لذا ضمن نابودی مساعدترین و حاصـلخیزترین اراضـی کشاورزی، موجب آسیب پذیری چرخه ی حیات، ارگانیسم های گیاهی و جانوری و نیز چشم اندازهای طبیعی می شود. بررسی های انجام شده نشان می دهد که با نزدیک نمودن اهداف حفظ محـیط زیـست با برنامه ریزی و طراحی ، علاوه بر حفظ اراضی کشاورزی، می توان میزان آسیب پذیری محیط را نیز به حداقل رساند. تنظیم الگوی مصرف زمین ، برقراری ضوابط اصولی در تفکیک زمین ، افـزایش تـراکم ساختمانی و از همه مهمتر افزایش آگاهی های اجتماعی و ایجاد باورهای عمومی مبنی بر بی بدیل بـودن زمین ، از ابزارهای مهم این مدیریت اند.
خلاصه ماشینی:
بررسی اثرات زیست محیطی توسعه ی فیزیکی شتابان شهرها ـ با تأکید بر شهرهای تهران و تبریزـ چکیده زمین پدیدهای است مطلق و ثابت ؛ بااین وجـود، تحـت تـأثیر عوامـل گونـاگونی چـون توسـعه و گسترش شهرها، ادغام روستاها در بافت فیزیکی شهرها، رشد واحدهای مسکونی و صنعتی ، ایجاد تغییر در الگوی مصرف زمین و سوء مدیریت ، به طور قابل ملاحظه ای کـاهش مـی یابـد.
با نگاهی به روند توسعه ی فیزیکی شهرها، به ویژه در نیمه ی دوم قرن حاضر، معلوم می شـود کـه ایـن عنـصر محدود (زمین قابل سکونت ) تحت تأثیر عواملی چون ازدیاد جمعیت (رشد طبیعـی و مهـاجرت از روسـتا بـه شـهر)، ادغام روستاها در بافت فیزیکی شهرها، گستردگی و پر شمار شـدن واحـدهای تولیـدی، خـدماتی و مـسکونی ، تغییر الگوی مصرف زمین ، افزایش حرص و طمع انسان ها، زمین خواری و سوء مدیریت و مانند آن بـا آهنگـی سرسام آور کاهش می یابد.
این مقاله با توجه بـه ارتبـاط تنگاتنـگ موجـود میـان رونـد توسـعه ی فیزیکی شهرها و محیط زیست ، برآن است که چشم انداز کلی این توسعه و عوارض زیـست محیطـی ناشـی از آن را در سطوح جهانی (در مقیاس کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ) و ملی (در مقیاس شهرهای بزرگ کشور چون تهران و تبریز) به صورت توصیفی ترسیم و بر این مبنا توجه دست اندرکاران و برنامه ریزان را در برخورد بـه موقع با این معضل بیش از پیش معطوف نماید.