چکیده:
محبت و دوستی در فلسفه اخلاق، از مهم ترین فضایل محسوب می شود. ارسطو دوستی را مکمل فضایل می داند و فیلسوفان مسلمان و مسیحی، مثل ابن مسکویه و توماس آکوئیناس محبت و دوستی را مهم ترین فضیلت تلقی می کنند. آکوئیناس آن را برترین فضیلت دینی می داند و ابن مسکویه معتقد است با وجود محبت، از عدالت بی نیاز می شویم. این مقاله به تحلیل و بررسی محبت به عنوان فضیلت برتر در اندیشه ی اخلاقی توماس آکوئیناس می پردازد. آکوئیناس در حالی که در تبیین نظریه ی فضیلت خود، از جمله در تبیین دوستی و دیگر فضایل، از ارسطو بسیار الهام گرفته است، سعی می کند دیدگاه خود را به کمک ایده ها و آموزه های دینی مسیحیت تکمیل و تصحیح کند. طرح فضایل موهوبی و دینی در کنار فضایل اساسی ارسطویی از این جمله است. ایمان، امید و محبت، سه فضیلت دینی اند که برگرفته از آموزه های خاص مسیحیت می باشند و تنها عامل تحقق آنها، به گفته ی آکوئیناس، افاضه و اراده ی الهی است . وی محبت را برترین فضیلت دینی و مبنای همه ی فضایل می داند. در مقاله ی حاضر، پس از تصویر فضیلت از دیدگاه اخلاقی توماس و بیان اقسام آن، نقش ، معنا و ماهیت فضایل دینی مورد بررسی قرار می گیرد. سپس به تبیین مفهوم، جایگاه و رابطه ی محبت با دیگر فضایل، و دلیل برتری آن پرداخته می شود و در نهایت، بر این تاکید می شود که از دیدگاه آکوئیناس همه ی فضایل از طریق محبت به خداوند است که معنا و مفهوم پیدا می کنند.
خلاصه ماشینی:
» با وجود دلايلى كه براى عدم تمايز فضايل اخلاقى و عقلانى، از فضايل دینی ذكر مىشود، آكوئيناس بر اين باور است كه؛ آنچه فراتر از طبيعت انسان است، جدای از آن چیزی است که مطابق با طبيعت اوست.
امّا وقتی سنجش فضايل نسبت به ما، و در ارتباط با ماست؛ در فضايل دینی نيز نوعى در حد اعتدال بودن مشاهده مىشود؛ زيرا به نظر آكوئيناس براى گرايش به خدا تا جايى كه به خدا مربوط مىشود و در حد خدايى اوست؛ نمىتواند مورد ايمان، اميد و محبّت واقع شود.
گرچه از نظر آكوئيناس عدالت بر ساير فضايل اخلاقى برترى دارد؛ چون فضيلتى است كه خير عقلى بيشترى دارد، ولى او محبّت را تحت فضيلت عدالت قرار نداده بلكه از محبّت در كنار دو فضيلت اميد و ايمان، و به عنوان فضیلت دينى و مجزاى از فضايل اخلاقى، یاد کرده است.
بنابراين فضيلت محبّت در نگاه آكوئيناس فضيلتى دينى شناخته مىشود كه از سایر فضايل برتر است؛ و به اين ترتيب از عدالت نيز برتر خواهد بود.
آكوئيناس در توضيح اين مسأله كه بين فضايل سهگانه دينى كدام يك بر ديگرى مقدم است، چنين نتيجه مىگيرد كه از نظر ترتيب و تقدم و تأخر در پيدايش و ايجاد اين سه فضيلت، با توجّه به قانون كمال و پيدايش، چون نقص بر كمال مقدم است، پس ايمان بر اميد و محبّت مقدم است.