چکیده:
این نوشتار در دو بخش سامان یافته است. بخش آغازین، به معرفی شخصیت، جایگاه علمی،
استادان، شاگردان و آثار خوارزمی و بخش دوم به معرفی و بررسی مقتل خوارزمی و مقایسه
آن با مقتل ابومخنف و بخش حوادث کربلا از فتوح ابن اعثم پرداخته است. در این بررسی
و مقایسه، تفاوت ها، شباهت ها، کاستی ها و زیادی های گزارش های مقتل خوارزمی نسبت
به این دو اثر، نگاشته شده است.
خلاصه ماشینی:
"بیشترینه مطالب این اثر از فصل نهم تا پایان فصل یازدهم (که از جریان بیعت خواهی معاویه برای یزید، آغاز شده و با شهادت امام حسین(علیه السلام) و یارانش در کربلا به پایان می رسد) برگرفته از کتاب الفتوح ابن اعثم است که خوارزمی خود به این موضوع بارها در کتابش تصریح کرده است.
47 هم چنین خوارزمی در ترتیب به میدان رفتن اصحاب امام(علیه السلام) و بنی هاشم و رجزهای شان و چگونگی پیکار و در نهایت، شهادت شان،48 حوادث بعد از روز عاشورا و اسارت اهلبیت(علیهم السلام) و بردن آنان به کوفه و شام و در نهایت، باز گرداندن آنان به مدینه، از روایات ابن اعثم متأثر شده، با این همه، او عمده گزارش روز واقعه را از ابومخنف آورده است.
چنان که اشاره شد، خوارزمی در نگارش واقعه کربلا تا پیش از روز عاشورا، بیشتر از الفتوح ابن اعثم بهره برده است، اما گزارش های وی نسبت به اخبار ابن اعثم اضافات، کاستی ها و تفاوت هایی از جهات دیگر دارد که در ذیل به مهم ترین آن ها اشاره می شود: الف اضافات و تفاوت های گزارش های خوارزمی نسبت به ابن اعثم: به رغم تصریح خوارزمی مبنی بر نقل حوادث از ابن اعثم، برخی از حوادثی که در کتابش آورده یا در نسخه های موجود کتاب فتوح وجود ندارد و یا به اختصار آمده است، از آن جمله: 1 در آغاز فصل دهم (ج 1، ص 277) در جریان اقامت امام حسین(علیه السلام) در مدینه، خوارزمی به محل اقامت امام(علیه السلام) و نیز مخالفت حاکم مکه با اقامت حضرت در مکه اشاره دارد که ابن اعثم متعرض این مطالب نشده است."